PRISON BREAK

PRISON BREAK

KHAWVELA JAIL TÂNG TLANCHHUAHNA KAWNG THUI BER LEH RURA BER MAI CHU

Indopui II na hun lai a thil thleng. Engtiklai pawha vurin a khuh var luk reng, Russia (USSR) Gulag Camp (Siberia) ațanga tlan chhuakin, khawvela thlaler zau ber pathumna hauh phak Gobi thlaler nisensa leh vaivut sahuam mai rawn paltlang zelin Tibet an lut a, Vur khuhluk leh hmun khawkrawk em em Himalaya tlang rawn lawn liamin, 6500 KM chuang (4000 miles) zet, kum khat chhung ke a an rawn kal hnuah Culcutta(India) an rawn thlen dan chanchin.

THUHMA:

Slawormir Rawicz-a hi Polish Land Owner fapa niin 1/9/1915 ah warsaw ah piangin Architecture a zir zawh hnu, 1937 khan Polish Army Reserve a zawm a. Army Lieutenant niin Persia(Iran) ah post a ni.

Indopui II na a lo chhuak a, khatia Nazi leh Soviet union ten Poland an lak tak hnu khan Poland lamah a haw a, hetia Poland lama a awm lai hian NKVD(Narodnyy komissariat vnutrennikh del) in spy ni a rinhlelh thil thuah manin Minsk(Belarus) ah an thawn a, chumi hnuah Kharkov(Ukraine)ah an thawn leh a. Tichuan trial nei turin Lubyank jail ah an thawn leh ta a ni.

Nasa taka dawpin an sawisa a mah se an dawp hlawhtling zo lo a, tichuan an thutlukna ah chuan kum 25 tang tur leh rim taka hnathawk turin Gulag Camp lamah thawn a ni ta a ni.

Gulag camp hi 1923 vela din a niin, convict chi hrang hrang an tantirna hmun a ni a. He camp ah hian nasa takin mitangte an chhawr țhin. He camp a an hnathawhte chu barracks siamte skis siamte radio repair te leh thingkung lian tak tak kiha zaite a ni tlangpui.

Chutia nitin maia thingzaia mitang ho hna an thawh lai chuan Rawacz chuan tihian an ngaihtuah a, kum 25 an tang tur chu a vanglai hun tha zawng zawng chu jail chhungah a hmangral mai dawn chu a ni si a. Chumi pumpelh dan chu a ngaihtuah a ngai ta a ni. Jail ațanga tlanchhuah dan chu a ngaihtuah ta a. Mahni a han tlanchhuah chi ziazang a ni bawk si lo. Tichuan țhian zawn chu a tih tur hmasa ber chu a ni ta. Țhian zawn chu a han țan ta a. Amaherawh chu țhian zawn chu alo awlai lo hle mai a, fimkhur a ngaiin a mamawh hun a amah pui thei tu tur thahrui ngah deuh te huaisen deuh te a ngai a. A țhen chuan damchhuah zawh an inring lova, a țhenin pum țhat loh an chhuanlam bawka. A tawp atawp ah chuan țhian paruk chu a hmuthei ta hram a. Chungte chu Polish Soldier pathum, Latvian Land Owner pakhat, Lithuanian Architect pakhat leh US metro engineer pakhat Mr Smith a te an ni.

An tlanchhuah hma ațangin thil tamtak an ngaihtuah hmasak a ngai a. Eitur, thawmhnaw lamte, ramsa laka invenna tur leh an damkhawchhuah theihna tur an mamawh țul te. A theih ang tawkin an inzir bawka. Hnim eitheih chi te, pa eitlak te. Engtin nge a siam dan tih te a theih ang tawk tawk hriat an tum bawk a. Chhuna chhangthawp pan te te pahnih an dawn chu pakhat eiin pakhat zawk an dahțha zel a.

Nikhat chu an Commandant chu an Camp ah chuan rawn kalin a ko khawm a. Radio siamthiam an awm leh awm loh a rawn zawt a. Tuman an chhan tak loh avang chuan Rawacz-a chuan alo siam ve tawh țhin thu a hrilh a. Commandant chuan radio siamtir tur chuan a nupui nen an chenna in lamah chuan a hruai chho ta a. Chumi ni chuan radio chu an siam a mah se siam zo duh lo in a tuka siam chhunzawm leh turin a hawsan a. Nitina hnathawh ai chuan alo nuam bawka atukah pawh chuan a siam zo duh leh ta lo a. A țhat theih hnu pawh chuan țha lo angin a sawi zel a, news chu a ngaithla pah zel bawk a. Hetia radio a siam lai chuan Commandant nupui, Maria Uszakof chuan thingpui tui tak leh chhang a lo siamsak țhin a. Hetah tak hian a ni an tan tlanchhuah theihna hun a lo inhawn ni. Maria chuan Rawacz-a chu khawngaihna riau a nei tlat a, ațhat lai hun zawng zawng chana  kum 25 chhung an tang tur chu a lainat tlat mai a. Maria chuan Rawacz chu tlanchhuak turin thu a rawn ta tawp mai a. Rawacz-a pawh chuan chutia Maria-in a tih takah chuan zep duh bik lovin tlanchhuah an tum mek thu chu a hrilh ta tawp mai a. Maria chuan an tlanchhuahna tura an mamawh tur thawmhnaw, pheikhawk, eitur lam sarep leh thil dangte a ngaihtuah pui vek a.

Gulag camp hi an veng uluk thei hle mai a, uifing nen an duty reng țhin a. A Camp pawn lam hi wall 15 feet vela sangin an hung kual vek a, chumi pawnlam 2 meter vela hlaah barbed wire in an hung leh a chutah chuan electric current an kal tir reng bawk a ni.

An mamawh tur ang te an neih hnu chuan tlanchhuah chu an tum ta. Zanlai mutreh hun chu an nghak ta a. Hemi zan hian vurthli(Blizzard) a tleh hlauh mai a an che fuh ta a ni. Hemi zan hian vuthli a tleh avang leh a vawh em avangin duty tumah hmuh tur an awm lo a. Zanlai chu a thleng ta a a fimkhur thei ang ber chuan an che tan ta. Thawm dim thei ang ber chuan wall lam chu an pan ta a. Uifing lah chu a bauh khur khur mai leh nghal a. An rawn hmu a nih vaih chuan an chan chu chau tur tak a ni. Wall chu an thleng phei thei ta a. Pakhat an han dawm phawt a chunglamah chuan lo awmin midang a lo pawt lawn zel a. Pakhatin hnuailam atangin a lo dawm zel bawk a. Wall an lawn hnu chuan barbed wire chu  zuankhum ala ngai a. Tichuan an chhuak fel thei ta a. Chutia an chhuah kim takah chuan Blizzard ( vur sur niin thli darkar khata 72km vel a chakin a thawt a, temperature  -12 chin hnuailam a nihin blizzard tih a ni) hnuaiah chuan an tlan ta ngar ngar mai a, atuk ni a tlangsan fe hnuah chuan an rilte alo țam tawh bawk nen an hahchawl ta a. Vur sur hnuai a tlan e ti lo chuan an thlanin a bual huh vek mai a ni.

Tichuan khawchhung pawh ngam lovin chhim lam pan chuan an kal ta ngar ngar mai a. Chutia an kal lai mek chuan thil phe zeuh hi an hmu a, ramsa amaw tiin an hual ta nghal a, an hual zim telh telh a chu thil an han hmuh takah chuan ramsa awzawng a lo ni lo. An va pawh chiah chu hmeichhe tleirawl hi hlau em em in, engmah bun nei lovin a lo bi ru a. Chu tleirawl chu chanchin an han zawt ta a. A hming chu Kristina-i(kum 17 mi) a ni a, Glabokia khua a mi alo ni. Tihian a chanchin a sawi ta a, inchhunga a awm chu pawn lamah thil ri deuh tuk tuk a hria a, chumi hnu chuan pawnah a va chhuak chu Communist hoin anu leh pa chu an lo that hman reng mai a. A hlau lutuk chu in ațang chuan a tlanchhuak ta tawp mai a. Chumi hnu chuan man a ni zui ta a. Motorin hmun hla takah an phur a midang an man khawm an dahna hmunah chuan an dah ta a. chulai hmuna awm te chuan pawngsual an tum a ahlau lutuk chu a tlanchhuak ta tawp mai a, pan tur lam pawh hrelo in a kal zela helai hmun hi ka thleng ta a ni. Hawna tur leh pan tur lam pawh ka nei chuang lova rem in tih chuan ka lo zui ve mai ang che u tiin mittui tla fap fap chung chuan zui ve chu a dil ta a. An han en thin a Rawacz-a chuan chutia han kalsan ringawt chu a thei ta lova hruai ve mai a rawt ta a. Midang chuan lui hleuh kai tur te a awm anga min tibuai mai mai ang an tih pawh chuan Khristina-i chuan Cl-ix a nih lai pawha swimming a lawman a lak țhin thu leh a ngaihtuahawm loh tur thu a hrilh chuan an hruai ve ta a.

Ti chuan an kal leh ta zel a. Kalkawnga eitur anhmuh apiang te chu an khawm ve zela, ramsa an thah theih ang te chu an rep bawk țhin a. Tin a vun te pawh bun atan an siam țhin a. Nitam an kal hnu chuan Mongolia ramri an lo hnaih ta a. Ramri an han thleng chu an lawm lutuk chu an zuang tawr tawr mai a ni.

Mongolia ram an han lut chu hlim viau mah se la an hmabak a ko telh telh mai si. Vur hmun ațanga a aia hreawm zawk leh hautak zawk thlaler han luh chu huphurhawm tak a ni. He thlaler, Asia rama thlaler zau ber Gobi thlaler han paltlang tur chuan thil namai a ni lo. Ti chuan thlaler chu an han lut țan ta a. Ni lah chu a sa em em mai si. Thlaler vaivut lah chu ngal thleng thlengin an dai pil hmawk hmawk mai. Ni sa lutuk chu luruh chhung te hi ana rum rum țhin a. Tui lah chu avang em em bawka. A țhenin an thlante an liaka, ațhenin an zun te an in bawka. Zing ni chhuah hma a lung huh/hnawng an hmuh te chu an hne dawk dawk zel mai a ni. Ral khat atanga tui emaw ti a an han pan vang vang changte hian tui ni lovin daihlim mai mai te hi a lo ni leh thin si. Tui van ang bawk chuan eitur chu avang ngawih ngawih bawka. A changin sahel eiin ramsa an seh ei bangte an khela. Rul an hmuh te chuan an that a, avun an lipa anal thin em avang chuan vutah chuan an kut te chu an han tat ang nawk nawk bawk a. Tur nei chi te phei chu fimkhur a ngai thei hle. An Spinal cord chu uluk tak a lak chhuah a ngai țhin. Ni a sat em avang chuan chhun lamah hahchawlin zan lamah te an kal thin bawk a. Eng emaw chang chuan Hyena, sihal leh ramsa dangte hian seh tumin an rawn hual tuau tuau mai țhina. Taksa chak tawh loh bawk nen ramsa han thaha a sa ei te chu sawi loh mahni in ven na tur thahrui pawn an tlachham tawh a ni.

Ni enge maw zat an kal hnu chuan an chau tlang hlawm tawh hle mai a. Khristina-i phei chu a kal hlei thei tawh lo a. An han kai leh ang lawp lawp a. Kalna a hautak em avangin pheikhawk te chu a chhe zung zung mai si. An ke te chu a vungin a durh pheng phung mai a. Khristina-i chu a chauh tawh em avang chuan hmalamah hmai phum hmawk khawpin vut durah chuan a tlu a, an han kaitho a nuisang chung hian ka lo tlu palh a ni maw a rawntia, an beng fai nawk nawk a an kai ve leh ta mai a. Thui pawh an kal hma chuan a tlu leh ta a an han kaitho leh a, min kalsan tawh mai rawh u ka tibuai em mai chu a han ti a. Midang lah chuan kalsan chu an tum lo nasa mai si a an han beng fai leh nawk nawka pahnih chuan a ban pahnihah ah kaiin an kal pui leh ta a. Thui fe an kalpui hnu chuan Khristina-i chuan a tlin ta ngang lova a tlu leh ta thlawrh mai a.Kaihthawh an han tum leh a mah se an kaitho zo ta lo. Mi hlim thei tak, an mahni tihlim țhin em em tu, hmeichhe khawngaihthlak, Communist hoin a nu leh pa an thah sak, kalna tur leh belh tur chuang pawh nei loa an mahni rawn zui, kha leh chen an lo inzui hnu a kha tia thlaler vaivut zing a an boral ta mai chu an mittui hi a sur zung zung mai a ni. Ti chuan vaivut chu an hai khuara an phum ta a, hreh tak chung chuan an kalsan ta a. An kalna tur lam chu mitin a tlin tawk chu thlaler vaivut vek a la ni mai si a, hmabak ala ko hle mai. Thui fe an han kal leh hnu chuan an zinga putar ber mai chuan a tlin leh ta lova vaivut ah chuan a tlu ve leh thlawrh maia kaihthawh tur a awm ta lo. Vaivut chu an hai khuar a an phum ve leh ta. Hreh tak chung chuan an kalsan a ngai ve leh ta.

Ni tam an kal hnu chuan thlaler pawh chu an lo chhuahsan ve dawn ta a. Tibet an luh chhouh hunah pawh a him loh an la hlauh avangin jail tang tlanchhuak annih hi la zep tlat an tum a. Tibet chu an han luta, an mi hmuh te hnenah pawh chuan Mt. Everest lawn tum angin an insawi zel a.Tibet a an awm lai hian rama mi hnathawk an va fin țhinin, eitur te an lo pe a, a theih ang tawk an ak bawk thin a. Tibet chhungah hi chuan thil hreawm em em an tawng lem lo.

Tibet atang chuan Himalaya tlang lam pan chuan an kal leh ta a. A chhoin kal a harsa hle a. A chang chuan an hruizen chuan lung an phihawka, in pawh chhoh te a ngai țhin. Chutia thui fe an kal hnu chuan lung hmun hi an thlenga, khua alo tlai ve tawh bawk nen chulai hmunah chuan riah zai an rel ta a. Riahna tur rem deuh laihah chuan an riak ta a. Khua avar țep tih ah chuan pakhat hi ava zung a. A rawn mu veleh mai a. Khua an var chuan chu pa chu an kaitho zo ta lo a. Tichuan an țhian pakhat chu an chan leh ta a ni.

Himalaya an han thleng chho chu alo vawt em em mai a, Siberia vur ram te hi chu nep tak hi a ni ringawt. Zanah an muhil ngam lova, a chhan chu an muthilh chuan a vawh em avangin tho leh tur an awm tawh lo ang tih an hlau a ni. Zanah chuan ding chungin an inkaihkuah kual veka, a muthlu apiang chu an in kaitho zel țhin a, lo bu leh lawp lawp tawk pawh an awm ve renga, an in sawiharh zel țhin. A vawh em avang chuan an hnarte a thi a, an khabe a luangthla te hi a khang nghal vek mai țhin a ni. A tuk ni a rawn chhuah hunah an kal ve leh mai țhin a. Chutia an han kal leh chu an kalna turah tak mai chuan thil mak deuh mai an hmu ta. Zawng ang tak lianpui mai ke pahnih a ding, pahnih hi an kalna tur ah chuan an lo awm tlat mai a. Darkar fe an nghah hnu pawh chuan an kalsawn duh si lo. An han au thul, engahmah an ngai si lo. A chang leh vurtlangin an han vawm a an kal duh chuan lo. He thil hi tuman an la hre ngai lo a, lehkhabuah tak ngial pawh hetiang lampang hi an la chhiar ngai lo. A hmul hi a dum niin, hmul chi hnih, sei deuh deuh khat deuh a to leh hmul tawi te te bit deuh a to a ni. He thil hi 7 feet aiin a hniam lo ang tiin Rawacz-a chuan a sawi( Hei hi ‘Yati’ vur ram mihring kan tih hi a ni). An kal sawn duh tak loah chuan an hel ta a, kal a harsat em avang chuan hmawlh an khenga. Hmawlhah chuan hruizenin an hlinga, pakhat chhuk tur chu a tleng ta phut mai a. A thlang vur, hreipuia chehhek hlawk ang mai a khi karah chuan a tleng lut ta daih mai. Theihtawk a an han auh ngial pawhin eih tur reng reng a awm lo. An han bih, an hmuphak der bawk si lo. Țhian pakhat chu an chan chu a ni leh der ta mai.

Rilțam leh harsa taka an kal an kal hnu chuan Himalaya tlang chu an pel ve dawn ta a. An kalna tur lam Tropical Forest hring dup mai an han hmu te chu an hlim em em mai a ni.

Tropical Forest chu an han lut ta a. Eitur mumal nei lo a rei tak lo awm tawh an nih avang chuan thahrui pawh an nei lo hle. Sanghal an han hmu te chu it viau mah se tihlum turin thahrui reng an nei tawh lo. Chutia an kal zel lai chuan ralkhat a Sipai Patrol chu an hmu ta a an lawm hle mai. Sipai awmna lam chu an pan tan ngar ngar mai a, nakin ah chuan an thleng dawn ta a. An han in en a sam an meh lohna leh an khabehmul an meh loh na a rei tawh a, an thawmhnaw hak te lah bal tak leh chhe tawk tak a nih avang chuan Mr Smith, US mi leh English thiam awmchhun a nih avang chuan amah chuan Gurkha Regiment Patroling, dil kama lo awm zu pawh tur chuan an tir ta a. Mr Smith chuan thil awmzia zawng zawng chu a zu hrilh ta a, ti chuan an camp lamah chuan an hruai ta a. An bualfai a an met fai vek bawk a. An taksa a chak tawh loh em avangin chaw puar khawpin an pe ngam lo a, an taksain a zawh loh an hlau a ni. A tukah chuan Army damdawi in lam an pan pui ta a. Rawacz-a phei chu harh miah lovin kar thum lai a mu a ni. An țhat deuh hnu chuan an ințhen a lo ngai dawn ta a. An kawng zawh leh tur te an han inzawt hlawm a an hna ngai zawm leh chu an tum hlawm a. Kum khat lai lo inzui a hreawm tamtak lo tuar za tawh chu an lo in ngaina hle mai a. An ințhen tur te chu an mittui a tla zawih zawih mai a ni. Ti chuan an țhian li chuan vawikhatmah inhmu leh tawh lo tur chuan an ințhen ta a ni.

~~~~~~~~~~