RINPHAKLOH THIL TAWN - I-IV

RIN PHAKLOH THILTAWN I-V

RINPHAKLOH THIL TAWN-I

(Tun tum chu story lam ti lawk teh ang)

 August ni 14,2015 kha Zirtawpni a ni tih leh khua a nuam vaklo a ni tih la hretu chu thil chhinchhiah peih mi tak an ni ngei ang. Saiha ah mi dawr bungrua ka va dah a, ka haw lamin zan dar 12 ah Lunglei khawpui ka lut a. Lunglei khawpui chu a muhil a ni ber mai, dawr inhawng a awm lova, khawlai veivak hmuh tur an awm lo va, Hrangchalkawn atanga Saikuti Hall peng thlengin motor pahnih chiah ka tawk a ni.

 Rahsi veng panna leh Saikuti Hall panna inthenna lai peng thuam kawng chhak lamah chuan ka ding a, kawng thlang lam, chhak lam rawn hawi Dawr pakhat Zopar tih signboard intarna chu ka thlir vang vang a. Dawr neitu nen chuan inral khat thian kan ni a, hmel erawh kan la inhmu lo va, sms  bakin kan la inbe bawk hek lo, a sms atang chuan nula fel leh hawihhawm tak a ni ang tih ka ring thei a. Ka phone-a contact list chu ka en a, a hming chu ka hmu thuai a, call ka chak thut a, mahse chutiang ang zanlaia han call chu zualko emaw a ti palh ang a, a mutui lai ka thawng tho palh ang tih ka hlau va. Tichuan, Lunglei khawpui chhuahsan turin Aizawl lampanin ka pik up chuan ka in khalh leh ta a.

 Ka pik up seat hi ka thianpa Steel Fabrication dawr neiin  a chhung nuam fahranin min siam (modify) sak a, ruah tam eng ang pawh sur se, a chhungah far khat pawh a rawn lut lova, a seat vel te chu a nuamin ka car tape vuahte chu changkang ve tak a ni a. Dik takin ka in, ka chenna a ni a, Aizawla ka awmna chu mi in kan luah hawh a ni a, ka in leh ka chen tamna ber chu ka pik up seat hi a nih avangin nuam danglam takin ka thianpa nen kan siam a ni. Kawng lakah engemaw avanga riah (mut) a tul pawhin ei leh intur te, ei rawngbawlna tur leh buhfai leh chawhmeh tur thlengin ka inpai vek a. Ka lung a awi ve em em a ni. Ka mut a chhuah a, kawng laka mut a ngaih pawhin ka inkhar phui sauh sauhva, kawngsir him laiah ka ding a, tui tak leh thlamuang takin  ka muhil mai thin a ni.

 Mahni chauhva hetianga veivah hi a himlo tiin thenkhat chuan an ngaihtuah deuh  mai thei e, mahse rilru chhia pua min khawih duh awm ta se, ka in veng zo vang tih ka ring tlat. Hmangaihna kawng bumboh ka zawh avangin ka nun a inlet thawk a, chutih hun lai atang chuan keima zir zirin mahni inven dan te, min beitute beih let dan te ka zir a, chemte vawm te, hreite vawm te chu keima tawkin hneh sawh ve tak ka ni. I ringlo mai thei, fit 30 ai maha hlaa thehlei tlan laite hi ka vawm fuh chat chat thei a, chutiang bawkin ka chemte ka hmang thiam a. Keima chher ve ve ngat an ni.  Hnim damdawi, pem leh pumna leh ruh na leh rulchuk leh rannung seha hnawih leh ei chi te ka hre hle a, a chhan chu ramhnuaiah ka rawl nasat thin em vang a ni. Duh aiin ka insawi thei ta mah mah awm e. Mahse a nuam ve tlat si a.

 S.Kanghmun ka tlan pelh hnu lawkah zun zungin ka ding zawk a. Rinloh deuhvin khua chu a lo thiang ta hle mai a, van dumpawl thiang kuk maiah chuan arsite chu an pe tuarh a. Hmuhnawm ti takin ka thlir a. Ka mut ala chhuah loh avangin ka tlan zel ang a, a chhuah viau hunah kawng sir rem laiah dingin ka mu mai ang tiin rilru ka siam a. Motor ah lutin ka tlan leh ta nghal a.

 Thenzawl thlen hma, Chawngchilhi puk awmna zawn ka thleng a, kawngsirah  Wagon R sen hi a lo ding a, ka tlan pel dawn chiah tihah chuan kawng chhak lamah hmeichhe te ri hi hriain ka inhria a, motor chu tlan pelin a hmaah ka ding a, a motor ka ti thi nghal a. Thawmri ka ngai thla a, mahse ka hre leh ta mai lova. Ri deuh chawrh hi ka hre leh a, tute emaw Chawngchilhi pukah chuan awmin engemaw an ti a ni ang ka ti rilru a, motor tih nun ka tum leh lai tak chuan hmeichhe te ri chu ka hre leh ta a. Ka chemte leh hreite chu a paina ka insiam chawpah chuan ka pai a, motor atangin ka chhuk a. Dimtein ka khar a, ka kalh nghal bawk a. Tichuan, Chawngchilhi puk lam chu thawm dim takin ka pan ta chho ta a. A panna step sir ve ve chu a lo hnim hle mai a, zawitein, thawm dim tak leh inring takin ka pan chho va. Ri deuh chawrh ka hre leh a, ka thleng chho tep tihah chuan mi pahnih hian tuemaw chu an lo bawhbetin an lo sawisa mek a, a piah deuhah chuan pakhat hian hmeichhia hi a lo bawhbet mek bawk a. Kal ho vek an ni ang a, hmeichhia avang chuan an inti thiamlo em ni ang, in rawlh ve chi a ni angem ti tein ka ngaihtuah a. Mahse, chhan ngai leh tanpui ngai ka hmuh hian ka kalsan mai thei tlat lo. Tin, mi inringlo lai khawih hi ka duh ngai bawk lo. Ka hriamhrei chu hman ka tum deuhva, mahse  nunna lak a sam avangin ka insum rih a.

 Ka ding thut a, “Engvanginnge khatianga in insawi sak rikngawt?” kan ti tawng mai a. Khua chu arsi eng avangin a thim lutuk lova, mahse hmelhmai erawh chu chiang takin a inhmuh theihloh. Mi pakhat bawhbeta sawisa mektute chu an lo hawi rual thawt a, pakhat, lian tawk tak mai chu a rawn ding a, “I lo inrawlhna tur pakhat mah a awm lo. A chan ang hi chan ve i duh loh chuan kalbo nghal rawh,” vin deuh hian a rawn ti a. Kei chuan, “Mi pahnihin mi pakhat beih rawn hi ka ngaihdan a ni lo hrim hrim. Saw, engvanginnge hmeichhia saw tiang sawn a tiha?” awka pangngai takin ka ti a.

 Chupa chuan min rawn pan a, min hnek tuma a kut dinglam a rawn vai chhuah rual chuan a nakah ka ke vei lamin ka pet nghek a, a pai uan uan a, lung a pal palh nge, a zangthalin a tlu a. Chumi rual deuh thaw chuan pakhat zawk rawn ding mek chu a bekah ka kuttum dinglam in kan hnek chawrh mai a, a rum hawk a, a zangthal nghal der a. Zu an in a ni  tih an rim atangin ka hre nghal thei a. Palian zawk chu a rawn tho leh a, mahse reilote ah an pahnihin ka tukzal a. Hmeichhia bawhbet mek tu pawh chuan a thiltih lai chu thawhsanin min rawn bei ve ta nghal a. A chetdan atangin insual a zei hle a ni ang tih ka ring nghal a. Mahse, chemte nena min rawn zuan lai tak chuan puk ril lamah tlu pahin ka ke dinglamin ka lo tlawh hman a, puk thlang hnim zingah a tla thla ta a.

 Hmanhmawh fein hmeichhia chu ka pan a, a bul ka thlen dawn lai chuan, “Awi ka nu,” a ti a, a kiang ka thlen chuan nikhawhrelovin a awm ta a. A aw chuan engemawti takin ka beng a verh a, ka hriat hnu ni tlatin ka hria a. Ka han en chiang a, a kekawr an lo phelh sak na a, a kekawrte erawh chu ala ha a ni tih ka hmu  a,  an la khawih chhelo tih ka hre thei nghal a. A hmel chu ka hmu chiang thei lova. Ka kir leh a, mipa zawk chu ka pan phei a, chutih lai chuan kawnga motor tihnun ri chu ka hria a, ka lo ngaihven zui ta lo va, an pathum chuan an insaseng a, an motor chuan an tlanchhe ta a ni tih ka hria a. Mahse, an motor number leh pianhmang kha ka chhinchhiah chiang hle a, ka la zawng chhuak khawp ang ka ti rilru a.

 A kiang ka thlen lai chuan a rawn thu chhuak a, “Engnge i an, an khawih na hman che em?” ka ti a. Ani chuan, “ Ka nak veilam hi a na riau mai a, ka bek ding lam hi a na deuh bawk a. Ka vang lai an tawnglo chu an vannei hle mai,” a ti a, a thin a rim hle tih ka hre thei nghal a. A bek dinglam chu ka han en chiang a, a lo dum deuh nuau va, a thisen a ni tih ka hre thei nghal a.

 “Ngawi teh, Mami kha engnge a an?” a ti a. Kei chuan, “Engmah a hre rih lo,” ka ti a. Ka kai tho va, hmeichhe awmna lam chu kan pan leh a. “Ti rawh, i theih chuan kawngpui lam pan thla la, keiin ka rawn paw thla ang a, ka motor ah chuangin rang takin Thenzawl kan pan vat a ngai a ni,” ka ti a. Tichuan, hmeichhia chu a kekawr ka hak tir fel hnu chuan ka pua a, a zawi hniang a. Ka puak dawn lai chuan a rum hak a, chu bak chu thawm a chhuah leh ta lo va.

 Kawngpui kan thlen chuan ka motor seat chu ka hawng a, hmeichhia chu kan hlang lut a, thu mu titih deuhvin kan dah a, ka sleeping bag te chu kan nghen tir a. Mipa chu ka luhtir ve leh a,ani chu kum 60 vel tur  niin ka hria a, a nak veilam chu ala dawm a. A bianga thisen te chu ka puanchhiain ka hruk fai sak a. Tichuan Thenzawl panin kan tlan ta nghal a. Lawmthu a sawi mawlh mawlh a, “Nang chu lokal lo la, kan putuin kan chan a chhe hle dawn a ni,” a ti a. An thil tawn dan chu hetiang hian min hrilh a.

 “Mami hian Aizawla a pa hnena kal a tum a, a chhungte hriat lohva amah chu hruai turin min ngen min ngen mai a. Ka khawngaih em avangin ka hnial seng ta lo va, Serkawnah motor kan chang a, nichina mite kha an lo kal a,Aizawla haw tur an lo ni a. A tirah chuan an hawihhawmin an fel khawp mai a. Mahse Haulawng pelh ah an ding a, chutah chuan zu an in ta a. Chuta tang chuan an zia a dang ta a. Tichuan, min rawn hmuhna ah khan an ding a, engmah sawi set set lovin min man bet a, ka kut chu an phuar ta a, puk pan chhohna step sir a vawn chhanah khan min thlung bet a, tichuan Mami chu a ka an hnawh a, an pathumin an zawn chho ta a. An thiltum chu ka hriat chian em avangin thih tha tak meuhvin min phuarna ata chu tal chhuah tumin ka bei a, ka tal chhuak thei ta hlauhva, thawm dim nachang pawh hre lovin ka tlan chhova, mahse tha ah ka hneh loh avangin pahnih chuan min phet thlu a, min sawisa tan dawn chauh tihah i lo thleng ta hlauh a ni,” a ti a.  A hming chu Pu Rawna a ni a, sipai pension a ni a. Nula hming chu Lucy a ni tih min hrilh a.

 Thenzawl damdawiinah chuan motor insu an buaipui avangin daktawr leh nurse pathum an lo awm hlauhva. An lo buai zo deuh chauhva, chuti nilo se Daktawr chu a mu daih tawhin ka ring a. Kan thlen rual rual chuan min lo buaipui ta nghal a. Pu Rawna chu a nakruh a auh deuh a nih an ring a, a bek dinglam chu inchi khat velin a kak a, an thui sak a. Nachhawknain an jection bawk a. Lucy chu puanzar phenah an buaipui a, ani pawh chu hliam na engmah a nei lova, a hlau thlabar lutuk chu nikhawhrelovin a awm mai a nih an ring a. Eng damdawiin emawni an jection a. Pu Rawna chu Aizawl thlen hunah X ray a ngai ang a, chutah chuan a nakruh awmdan diktak chu a hriat chauh dawn a ni. 

 Ka phone ka phawrh a, sana ka en a, zinglam dar 3 a lo ri tep tawh a. Bathlarah chuan ka vei ka vei a. Daktawr pawh a haw tawh a, min hawnsan dawnah ngaihtuahawm an nih a rinloh thu leh engemaw a awm chuan inthlahrung lova ko leh mai turin min ti kha a ni a. Damdawiin chhungah ka lut a, Pu Rawna chu a lo muhil bawrh bawrh a. Lucy awmna lam ka pan a, electric eng hnuaiah a hmel ka han hmuh chuan ka phu chiang hle mai a. Ka lungphu a rang nghal a, ka pan hnai a, a nghawng veilam ka en a, ka rin ang ngeiin kutchuk, kutzungte tiat tur vel chu a lo awm a. Rinhlelh rual a ni lo, ka fanu, keima rila rah ngei a lo ni. “Awi ka nu,” a tihri pawh khan ka beng a verh hle a ni lawm ni? Chu awri chu ka hriat tawh hnu ngei a ni lawm ni? Ka lo ngaihtuah zui lo mai mai a ni.Chu bakah a hming Lucy tih khan min tibo vek a, kei chuan RAMENGZAMI tia a hming ka phuah ngei kha a ni a, Lucy hming a put awm reng ka hriatloh vang a ni bawk.

 “Bawihte,” tiin a kut dinglamah ka vuan a, ka veilamin a biang chu ka chul a. Hruksen lohvin ka mittui chu ka biangah a luang a. Ka nunhlui liam tawh hnu chu chawpchilhin mitthla ah a lo lang a, ka ngaihtuahna a rawn luah khat nghal a. Ka thinlung chu a na ngawih ngawih a. Pu Rawna khan a chhungte hriat lohvin Aizawla a pa hnena kal a duh a ti a ni lawm ni? Ni e, ka fanu chuan ka hnena awm duhin min rawn pan a, kalkawngah hetiang hi a tawk ta  a lo ni. 

 August ni 15 khawfing chah hnu lawka ka fanu lo harh hlawl chuan a kianga ka lo thu min hmuh rual chuan, “A pa,” tih leh tah a rual a, “Bawihte,” ka ti a, kan inpawm vawng vawng a. Khua la eng chiang vak lovah chuan ka fanu hmel chu ka en a, mit hnawm chap chungin min en a, a hmelah chuan thlamuanna a lo lang a, a hnar ngul leh chal velah chuan min chhun a, a biang leh khabe velah chuan a nu a chhun thung a. Chhungrila hlimna sawifiah hleih theihloh nei chungin kan pafa chuan kan in en a, kan in nuih a. Ka awmah ka pawm bet leh ta a, a ngik feih feih a. Thei leh thei lovin, “A pa,A pa,” a tih chuan ka thinlung chu a dek na hle a, ka nunhlui liam tawh hnu chuan na takin min rawn hliam thar leh ta a ni.

 Ka fanu nena kan inhmuh hnuhnun ber chu March ni 29, Pathianni zanah a ni a, kan inhmuh dan leh kan inhmuhna te chu a rem leh nakin lamah ka la sawi ang a. Ka nunhlui lam chanchin kan sawi kai rih phawt ang e. Hmangaihna in nun a tih hlim theihzia te, min tihphur theihzia te, min tih lungngaih theihzia te, min tih retheih thinzia te, chhia leh tha hriatna pawh hmang theilo khawpa min siam theihzia te hi a zawng zawng chuan ka hrethiam pha vek lo na a, engemaw chen chu ka hria a, ka tawng bawk a. Ka chanchin lo chhiartu tan zir tur emaw, thil tangkai emaw a awm tak mialin sawi ka duh tlat a ni.

RIN PHAKLOH THIL TAWN II:

 Ka pa chu Middle School zirtirtu a ni a.Unau pathum zinga a naupang ber nih leh mipa awm chhun ka ni a, kan khua ah Class X zirna a awm loh avangin khawdangah  ka zir a. Ka lehkha zirna khua hi sawi a rem lo va. Chu khua ah chuan khawdanga mi lehkha zir pawh an awm ve nual hlawm a. An khuaa Middle School Headmaster Pu Chhuana chu ka pa nen an training na ah an lo inkawm thin a, chuvangin an inah ka awm a.

 Chu khuaa thla hnih ka awm hnu tlaia jerigan-a tui ka chawi haw lam chu kawng lakah ka chawl a. Thlifim lo thaw chuan min rawn chhem a, nuam ka ti hle a. Chutih lai tak chuan tuikhur lam panin hmeichhe pahnih hi an lokal a, pakhat zawk hmel ka han hmu chu(h), chutiang ang reng renga hmeltha chu ka piana hnu lamah ka la hmu ngai lo. Anni chuan en pawh min en lovin engemaw sawiin min kal pel mai a, an lan theih chhung chu ka thlir a, an kal liam hnu chuan ka thinlung chu a ruak nghal ngawih ngawih hian ka hria a, chutiang ang chuan vawikhat mah ka la awm ngai lo.

 Khaw lai leh tuikhur kawngah te intawh chang kan nei fo va, a mitmei atangin min endan chu a danglam ve ngei niin ka hre ta a. Mobile phone te ala awm ve lova, lehkha ka thawn ta a. Ti hian ka ziak a:-

Puii,

 Ka hmuh hmasak ber che atang in ka hmangaih che niin ka hria a, ka rilru ah i awm reng a. Mahse ka phu zo lo che tih ka hria. Min hmangaih ve a nih chuan ka lawm ngawt ang. Min hmangaih ve lo a nih pawhin ka vui chuang lovang . I chhanna ka nghak e. I huatthu ka sawi a nih chuan min ngaidam ang che aw.

 Lalthansanga

 Ka thianpa Lalthuamliana, Thuama tia ka koh chuan min pek sak a. “I pek laiin engtinnge a awm?” ka ti a, ani chuan, “A ipte ah ka thun a, a nui ringawt,” a ti a. A chhiar hun tur ka ngaihtuah a, ka zak leh hnuhnawh hle a. Ka lo thawn ta chu pawi ka ti a, ka inchhir leh a, mahse a nih tur a ni zo tawh si. A reh vang vang a, kar khat hnuah chhanna ka hmu a.

 Inrinni zan a ni a, inkhawm banah Thuama nen kan inhmu a. “Hei, i ta tur,” a ti a. Ka la vat a, kan pahniha chhiar dun a rawt tlat a. Tichuan,sihdet (torch light) ka va la chhuak a, ka awmna te kawt zawl thutna awmah chuan kan thu a. A thlep uluk phian a, ka kut te chu a khur dar dar a. Ti hian min chhang a:-

Sanga,

 Min hmangaih tih ka hria a, ka lawm e.Zak thei lovah min lo ngai bik lo la, tuma hnenah sawi bawk lo vang che. Ka hmangaih che. A bak ka sawi thiam lo.

 Puii

 Ka van lawm tak em. Kan pahnih chuan kan lam dun chiam a.Khatiang taka ka thianpain min lawmpui thei kha ka ngaihtuah let hian mak ka ti a, Thuama thinlung lo thianghlim zia leh min lo hmangaih ve zia ka hre chhuak thar leh thin. Tichuan, Puii avang chuan chu khua chu nuam ka ti ta em em a. School ban hi ka nghakhlel thin a, a chhan chu tui a chawi ve ziah thin a, tuichawi kawng chu kan intawnna remchang awm chhun a ni.

 Puii pa hi Health Worker a ni a, chu khua ah chuan Doctor thaw thang a ni ber mai. Puii chu duhtu an thahnem hle tih hai rual a ni lova, ka thu hriat a zawnga hrehawm ka tih ber chu Pu Chhuana te thawhnaa an Headmaster, val senior chuan, “Pu Thana fanu hi  ka nghak ang a, pasal nei rual a nih veleh ka nei ang,” a tih chu a ni a. Chutih lai chuan kei kum 17 ka ni a, Puii chu kum 15 a ni. 

 Kum tawp a ni a, school chawlh a hun dawn ta a. Matric exam form te chu kan fill up vek tawh a, kan khaw lama hawn a ngai dawn ta a. Chu khua ah chuan exam centre a awm loh avangin Champhai GM High School ah kan exam a ngai dawn a ni. School chawlh rualin kan haw ang a, chu khua ah chuan kal lehna remchang a awm leh mai mai tawh dawnlo tih chu Puii nen chuan kan hrethiam ve a, a fala inkawmna te kan nei lo a, kan neih chhun chu tuichawina kawng a ni ringawt a. Ka rilru chu a mangang hle a, ani pawhin a huphurh lawk ve hle a.

 A hun a hnai tial tial a. Thianpa Thuama pawhin min manganpui a. Vanneih thlak deuhvin tuichawina kawngah kan intawk hlauh mai a. “Puii, zaninah in in piah mual theite kung hnuaiah khan ka lo nghak ang che aw,” khur deuh chungin ka ti a, ka zam chhe der zel mai a, mak tak a ni. A ngawi vang vang a, “Dar engzat velah?” a ti a. Kei chuan, “Dar 7 ah ni rawh se,” ka ti a, min chhan a tum lai tak chuan tuichawi tur lokal an awm a, min nuih seih a, a kal ta a.

 Dar 6:30 ah theite bulah chuan ka awm tawh a, ka thu a, ka tho va, ka vei ka vei a, ka thu leh thin a. A lokal hun tur ka nghakhlel a, ka huphurh bawk si a. Thla a eng lova, a thim map mai a, riruang erawh chu a inhmuh theih a. An in atangin a hla vak lo na a, a fianrial raih thung si a. A lokal tak tak ka ring ngam lo va, ka beisei bawk si. Nakinah chuan pen thawm ka hre ta a, Puii ngei chuan min rawn pan mek tih ka hmu a, ka lawmzia leh ka zah si zia chu ka sawifiah thiam lo.

 “I lokal tak tak a ni maw?” ka ti a.

 “Aw, tirawh i thu ang,” a ti a. Ani chu a zam ve vak pawhin a lang lo.

 Insi rialin kan thu dun a, a shawl bah chu min zawn a, ka theihtawpin ka inti huaisen a, a kawngah chuan ka kuah a. Kan ngawi dun vang vang a, sawi ka tum apiang chu a hnena sawi atan a tling zo lo hian ka hre zel a. Engemaw tal sawi chu ka duh bawk si.

 “I lung a leng angem Puii?”

 “Ka huphurh lutuk.”

 “Ka phu zo silo che a.”

 “Ka phulo zawk che.”

 Kan ngawi leh ta. Engnge ka sawi leh ang? Amah zawk a rawn tawng ta hlauh.

 “In khuaah i haw ang a, min theihnghilh zui mai ang ka ring.”

 “A teuh lovang Puii. A nih min duh ve tak tak a mi?”

 “Duhlo che ila ti hian ka rawn kal lo vang. Tumah ka la duh tak tak ngailo.”

 Ka lawm zia chu, ka sawi chhuak thiam lo. Ka tirilah ka khur a, pawm a, fawh ka chak em em a, mahse ka ngam ngang si lo.

 “ Min duh ka ring phak lo a, ka beisei ngam lo bawk a, mahse...a....ka lawm lutuk. Ka theihnghilh miah lo vang che a, nanglo hi nupuiah tumah dang neih ka tum lovang.”

 “Keipawh nang anga duh hi ka la nei lo. I lehkha ka hmuh khan awm ngaihna ka hrelo. Ka tap ringawt asin.”

 “Puii.”

 “Min hawn san dawn si a, engtinnge ka awm ang?”

 “Ka ngai dawn che mange.”

 Kan ngawi dun leh vang vang thin a. Khuavang kal lai an tih ang hi a awm thin a, mak tak a ni. Mahse kan ngawih lai pawh chuan kan rilruin eng eng emaw chu kan sawi dun ni hian ka hria a.

 “Duhtu che an tam si a, ka thla a muanglo.”

 “Sangte, i tan ka rinawm ang. Ka rinawmzia chu i la hrefiah ngei ang tih ka tiam ngam che.”

 “Keipawh Puii, i tan ka rinawm ngei ang.”

 Ka van hlim em, ani pawh a hlim takzetin ka hria. Rei han awm fal chi a ni lova, a chhungten an ngaihtuah dawn tih ka hria a. Tichuan, dar 8 pelh hretah chuan kan inthen ta a. Engtikah tak hmu leh ang i maw tiin ka ngaihtuah a, chumi zan chuan ka muhil meuhlo. Taka, a shawl rawn ken chu min pe a, “Hei hi ka ai awhtu ni rawh se,” a ti a. Ka lukham a, ka ngaih a tha ve hle a, mahse ka lung a van leng tak em.

 Hawn ni tur a lo thleng ta. Zanah ka muhil miahlo. Kan khuaa kal tur pa pahnih sumdawng an awm a, chumite chu ka zui dawn a ni. Pi Zari chuan changel hnahin chaw min fun a, sakhi sa rep leh artui kan min fun sak tel bawk a. An fapa Mawia chuan min ngai ve hle niin ka hria a, hawlo mai turin min  ti ve nasa a. Mahse mahni in a ni si lo. An fanu te erawh chu Aizawlah lehkha zirin an awm daih a. Anni pawhin krismas hmanga lo hawn an tum thu leh lo awm tura min duh thu lehkha in min rawn hrilh a. Mahse, hawn a ngai si a.

 Pu Chhuana te chhung nen kan in chibai a. Thuama chuan kawtchhuah thleng min thlah a, kan kalsan lai chuan a mittui a tla vein ka hria. A awm ka ti, kan inkawp ve em a ni. Keipawh ka khaw hmuh a fiahlo a, ka mittui chu ka dang kir thei hram hram a ni. Puii hmel hmu miah lova ka haw tur chu hrehawm ka ti em em a, khua a lan theih chhung chu ka hawi let zauh zauh reng a. Km khat vel kan kal a, kawng a kawi ta a, chu khua chu ka hmu leh mai mai tawh dawnlo tih inring chungin thlir rih deuh ka duh a, “Kan zung lawk ange,” tiin ka kalpui te hnenah chuan ka sawi a. Ka ding ta rih a. Chutih lai tak chuan kawng chhak lamah che zeuh hi awmin ka hria a, ka han en chuan Puii ngei mai chu a lo ding reng mai a. Ka van lawm tak em.

 Ka bag ka nghat a, kawng chhakah chuan ka zuang chhova, ka pawm chawt a, ani pawn min lo pawm ve bawk a. “Puii, ka hmu tawh dawnlo che emaw ka ti asin,” ka ti a. “Hmuh ngei che tumin hma deuhvah thingphur turin ka kal a, ka lo nghak reng tawh che alawm. Ding lovin i kal zel dawn emaw ka ti a, ka au hman tep che a ni,” a ti a. A lehkha tur Thuama hnena ka dah te ka hrilh a. Inthlahlel ngawih ngawih chungin kan inthlah ta a. A bianga mittui luang ka hmuh chuan ka chhungril chu a na ngawih ngawih a.

 “Sangte, ka dam zo lovang.” a ti sap a.

 “Puii, chhel takin aw,” ka ti a. Tichuan, harsa ti em em chungin ka kal liam san ta a ni.

RIN PHAKLOH THIL TAWN III

 Chaw kan fak laite chuan ka kalpuite chuan min fiam a, Puii nena kan inpawm lai kha an lo hmu ru reng emaw ni aw ka ti a, mahse min fiam zel danah an risk ve deuh mai mai a ni tih ka hria a. Mahni khaw lam pan chung si chuan ka phurlo em em mai a. Puii bianga mittui luang lai te chu ka mitthla ah a cham reng a.  “Sangte, ka dam zo lovang.” a tih te chuan ka chhungril hi a fan chhuak vek hian ka hria a. Kir leh tak ka chak a, mahse a mawi tawh si lo.

 Kum thar January ni 16 ah ka pa nen fu huan kan sam a, tlai ka haw chu ka nuin, “Mamte, hei, lehkha i dawng tlat mai,” a lo ti a. Ka han en a, a hawrawp atang chuan Puii ziak a ni tih ka hre thei nghal a. Ka thinlung chhungril khawhar leh lungleng tak, Puii awka chaka rawp em em chu chawpchilhin a lawm a, ka zuang vak tep a ni. Pindanah ka luhpui a, kut khur deuh dar dar chungin ka hawng a, ti hian a lo inziak a.

Duh tak U Sangte,

 Ka ngai em mai che. Krismas hma ni chiah ah i lehkha ka lo hmu a, min hmangaih tih ka hria a, ka tan i rinawm ang tih ka ring tlat bawk a ni. Chuan, sawi tur ka ngah a, mahse ka sawi thiam silo a, min lo nuihzat suh aw. Kei aiin kum 2 in i upa a, chuvangin tun atang chuan ka u tawh ang che aw. Zantin hian mumangah hmuh che ka tum a, mahse ka hmu thei si lo che a. I thianpa U Thuama hian min hnem ber a, ani lah chu nimin piah khan a pu te khua ah a zin ta daih a, ka khua a har zual a. Ka thiante hnenah ka sawi ngam si lo. U Sangte, tiang reng hi chuan kei chu ka dam rei pawn ka ring lo. Eng tin emaw lo zin dan ngaihtuah la ka ti, ka hmu leh chak che si a. Chuan, i sawi angin lehkha tha takin zir ila, nakina kan hlimna tur a ni si a. Niminah Pu Kawla kha kan inah a rawn leng a, ka nute hriat lohah in khaw lampana  in kal ni a i lungleng awmdan velte min hrilh a, min ngai ve tih ka hria a, ka thinlung a dam sawt asin. Chuan, in khuaah a lo zin dawn a, ka duh chuan lehkha ka thawn theih tur che min hrilh a. Tichuan ka ziak a, ka rawn thawn ta che a nih hi.

 Kan kum ala tlem a, nupaa insiam mai chu ala thalo i tih hi ka pawm a, mahse har chu ka ti dawn khawp mai. Insiam sawk sawk a, i hnena lokal daih te ka chak thin. Sawi tur  a tam a, sawi ber tur ka hre si lo. Ka ngai em em che a, i tan rinawm takin ka awm ang a, nangpawh rinawm takin awm ang che aw. A zing thei ang berin lehkha min rawn thawn ang che. U Sangte, ka va ngai che em.

 I tana rinawm 

 Puii

 Ka chhiar zo va, ka chhiar nawn leh thin a, ka nuin inbual tura min rawn tih tak avangin lukham hnuaiah ka dah a, tichuan ka inbual san ta a. “Puii, ka ngai che,” ka ti a. Ka mittui te chu a parawl hial a.

 Kum a lo thar a, Puii min fuihna leh hmangaihna vangin lehkha zir chu nuam ka ti a, ka lunglenna min hnemtu ber a nih avangin zan dar 11 thleng ka zir a, zingah dar 4 ah thovin ka zir leh a. Chhunah intihharh nan ramhnuaiah kalin thing te ka pu thin a. Ka nun chu chhungrilah khawhar mah se a hlim ang reng hle bawk a.

 Exam turin Champhai ah ka u Thani nen kan kal ta a. Vengsang sipai camp awmna Darthlalang tlang an tih hnuai lawkah ka pa hmelhriatte inah kan thleng a. Ka exam chhungin ka u chuan min awmpui  a, an chhungkua chu a theih ang angin a pui  a. Ka u a awm ve avang chuan ka mikhual lutuk lo.

 Exam chu tluang takin kan zo va, ka ti tha ve hlein ka hria a. Exam zawh rual chuan Puii te khaw lam pan ka chak khawp mai a, mahse ka sawi ngam lo va, ka u chuan rem a tih ka ring bawk lova. Lehkha ka ziak a, ka school kalpuite kutah ka thawn a, thianpa Thuama lehkha tur pawh thui fe ka ziak a ni. Ka sawi chip chiar lutuk chuan duh aiin a sei dawn a, kan kai tawi mai zawk ang e. A hnu lama an khuaa ka zin a, kan inkawm dan leh kan hlim  dun dan zawng zawngte chu sawi vek sen a ni si lova.

 Hun a lokal zel a, Pachhunga University College ah P.U Sc. 2nd year (chutih lai chuan +2 an la ti lo va, Pre University College (PUC) tih a ni a),, Aizawl ah kalin ka exam zo va, kan khua ah ka haw a. Ka hawn atanga kar hnihna ah chuan Puii lehkha ka hmu a. Ti hian a rawn ziak a :-

U Sangte,

 I dam ka beisei. Kei chu ka taksa chu a dam a, ka rilru a dam lo, a dam mawlh lo. Nikuma kan khuaa i lokal a, kan inkawm te kha chuan ka nu leh pa pawhin engtin mah min ti lova. Mahse, i lehkha min thawn ka dah that chu ka nau in a lo la chhuak a, lehkhachaiha siam a tum a. Ka pa in a hmu ta hlauh mai a. Zanah a falin pindanah min thutpui a, ‘I pasal atan chuan Pu Lalzuitluanga a ni ang, amah nen thu kan thlung fel vek tawh a, midang lakah i rilru pe reng reng suh Bawihi. I tana tha tur a ni,’ min ti a. Pu Zuia chu High School Headmaster a ni a, i la hriain ka ring a. A bak ka pa chuan engmah sawi lovin min chhuah san a, zan khuain ka tap a, ka muhil miah lo. U Sangte, nanglo chu tumah ka duh lova, nanglo chu tumah ka nei bawk lovang. I tan chauh ka in serh hrang a, i tan ka rin awm zel ang. Mahse, ka ngai che mang e. Tawklo chungin tawh phawt mai rawh se.

 I tana rinawm

     Puii.

 Mak ka ti. Fanu te duh leh duh loh pawh ngaihtuah lova, hnam thenkhat  ang maia chutianga a fanu pasal tur a lo tifel chu, a Mizo lo riauvin ka hria a. Mahse, Mizo History ka ngaihtuah let a, an pasal turah hian nula te hian thu an lo nei thuilo hle a, mipa te pawhin an nu leh paten an duh loh chu an lo nei thei manglo a ni tihte ka hre thar leh a. Ka rilru chu a buai ta hle mai a. Khual zin remchang ka hmu fuh hlauhva, lehkha ka thawn a. Mahse chhanna ka hmu har ta hle mai a. Tlang kam atanga ka hriat danin Puii chuan Matric First Division ah a pass a, khawiahnge a zir zawm dawn tih erawh chu ka hre thei lo va. Keipawhin PU Sc chu First Division ah ka pass a, ka pa chuan Shillong ah zir chhunzawm turin min duh a. Rem min ruatpui mek laiin Puii lehkha ka hmu ta a. Nghakhlel takin ka chhiar thuai a, ti hian a lo inziak a:-

U Sangte,

 Ngun taka ka ngaihtuahin nu leh pa thu zawm hi ka damchhung atan a tha zawkin ka hria a, chuvangin min theihnghilh la, i thinlung leh rilru ata ka hming chu lo thaichhe tawh mai ang che aw. Hlimna leh lawmna ka duhsak a che.

 Puii.

 Ka chhiar a, ka chhiar nawn leh thin a. Ka pindanah chuan ka vei tawn chhen a. Chutah khumah bawkin ka tap ta ngawih ngawih a, ka aw rawl erawh ka chhuah ngam lo. Ka pindan kawngka a rawn inhawng a, ka u Thani a lo lut a, “Engatinge Bawiha?” a rawn ti a. Ka kut dinglama Puii lehkha ka ken lai chu a la a, a chhiar a. Ka hnung  zangah a rawn chul a. “Bawiha, chhel takin awm rawh. Kan chhungkaw nghahfak i nih hi. In la naupang a, thil awmzia in la hre thui lo a ni,” a ti a. Ka chhang theilo. Puii chu lehkha thawn leh tur em niang tiin ka ngaihtuah a, mahse engmah a sawt tawhin ka ring lova, ka thianpa Thuama lah chu Ngopa ah a awm ta daih bawk si a. Tichuan, ka nun chu a khawro a, a ruak a, awm ngaihna ka hre lo va, ka nung ve ringawt ni ber hian ka hria a.

 Chaw ka ei thei lova, eng tih mah ka tui hek lo. Ka chhungte pawhin min tha en a, ka nu chuan min vil deuh chawt a. “Nu, Puii hian hetiang hian min ti mai theiin ka ring lo. A na ka ti,” ka ti leh ringawt thin a. Ka nu chuan min hnemna tur thu a chhak chhuak thei lova, min tahpui leh ringawt thin a. Ka rilrua lian ber chu an khuaa kal a, thil awmdan diktak amah Puii hnen atang ngeia hriat chu a ni. Ka nu leh pa chuan min ngaihtuah a, an remti hlei thei lova. Ka ute pahnih erawh chuan min pawmpui a. Ka u Remi chuan, “Kal tir mai ang u. A tul leh keiman ka kalpui mai ang. Heti ringawt chuan a tha lo,” a ti a. Ka nu leh pa chuan min ngaihtuah bawk si avangin an aw mai thei lo va. 

 Ramhnuaiah thinglukham pu turin ka chhuak a, kawnglaia engemaw bawma phengphehlep lo fu khawm te chu ngawi rengin ka thlir a, lungrual leh hlim taka awmho ni hian ka hmu a. Thingzara sava a thianga an fu a, an in chuk melh melh lai te ka hmu a, ka mittui hi hruk sen rual lohvin ka biangah a luang a. Thingbuk hnuaiah ka thu ngawi hle hle a. Chawngfianga ten Lianchhiari hriatloh hlana  azan a zana an pem san hnua, an pem chhan engmah hre si lova Lianchhiari’n  Chawngfianga te in  a fang te leh lo ah a feh a, Chawngfianga a ngaih a zual a.

 Mahriaka ram va tuan,

 Lunglai ka mawl mange;

 I zun ka phur hniang hniang,

 Chhawl thing nem hnuaiah e.

tia hla a phuahte chu ka hre chhuak a. Ka dinhmun nen chuan inrem hlein ka hria a. Ka mu zal a, hun liam tawh hnu chu ka ngaihtuah kir a.

 Aizawla PUC First year ka zir kuma an khuaa ka zin tuma kan hlim dun zia te kha ka chhui let a. An khua sipai camp piah mual nuam zet maia kan pahniha kan len dun nite chu ka ngai zual a. Chu tlang atang chuan Burma ram thui tak a lang thei a, Lentlang inkham ruahte pawh a hmuh theih a ni. A chhungte hriat lohva chutianga leng chu kan ni a. Hnum kung hnuaiah chhawl ka thliah khawm chu ka chhap nuaih a, chutah chuan ka thinlung lalnu chu a mu zangthal a. Kei chu hnum kungah chuan sang ang reng takah ka lawn a, ler deuha ka awm lai chuan a kur ta a, hnum kung feizia ka hre chiang a, a tliak mai dawnlo tih ka hria a. Puii chu a lo te nasa hle a, leiah inti thiam takin ka tum thla a. Min rawn pan a, min pawm a, “Khatin ti tawh suh. I tla na ang,” a ti a. Kan pahnih chuan ka chhawl phahna lam kan pan a, kan inpal palh a, inkuah chungin kan tlu a. Tumloh deuhvin a chungah ka bawk a, kan hmui leh hmui a inhnaih tak em avangin a inhiptawn ni ber hian ka hria a, kan infawp ve ta ringawt mai a. Nuam kan ti dun ta phian mai leh nghal a.

 Kan thu dun a, “Puii, ka khawvel i ni,” kan ti ve ringawt a. Kan pahnih chuan a awmzia diktak pawh kan hre chiang pawn ka ring lo. Ani chuan, “Ka nun i ni,” min ti ve bawk a. Engnge a awmzia kan inzawt zui lo na a, sawi ril dun hle hian kan inhria a.

  Thawklehkhatah a te ta chiam mai a, “Ka nghawng, ka nghawng,” a ti a. A nghawng chu en ka tum a, mahse a zuang vak vak a, tihngaihna a awm bawk si lo. Ka man bet ta a. A nghawng hnung lamah chuan khapdiau pangang te tak te hi a lo awm a. Ka man a, ka paih sak a. “Engnge?” a ti a. Pangang lian zet mai a ni, en teh khu,” ka ti a. A han hmuh chuan a nuih hi a za ta em em mai a, ka awma min rawn chum pah chuan a nui iar iar a. Aw, khang ni te kha ka van ngai em.

 “Puii, ka tana i lo rinawm zel hi ka lawm a ni,” tiin, thu chungin a kawngah chuan ka kut veilamin ka kuah a.

 “U Sangte, ka hmangaihna che leh min hmangaihna hian min phuar bet a, ka mit an hup bawk a niang, tumah dang hi ka hmu mawiin ka hmu hmeltha theilo.”

 A sawifiah thiam hi ka ti khawp mai a. Sir zawngin kan in en a, kan mit a intawng a, a mit pahnih ah chuan sawifiah theihloh ka tana mawi em em chu ka hmu a. A hnar zum leh kareh nalh tak te, a mithmul leh biang leh khabe te....a mawi zo vek a ni.

 “Ka van hmangaih che em Puii.”

 “Min hmangaih reng ang che aw U Sangte.”

 A biangah ka piai a, ring fe in “Awi ah,” a ti a, ka piai na der si lo va. 

 “U Sangte, i lehkha min thawnte hi ka tan a hlu a, ka chhiar kham theilo. I ziak thiam thei bik. Kei chu ka rilru leh thinlunga awm hi ka sawi chhuak thiam ve lo va. Min hawnsan leh hnuah chuan a buin min rawn thawn tawh ang che aw.”

 “Hmangaihna chuan a ngai reng pawhin minute tinin a tharin a chham chhuak reng thin.”

 “Ni e. Nimina ‘Ka hmangaih che,’ tia kan sawi tawh pawh tunah a ngai chiah kan sawi leh na a, a thar  a ni a, a hlu thar zel bawk si.”

 Ka ngaihtuah thui zel ngam lo. Ka sahal a, ka tho va, ka vei tawn chhen a. Chutah thing lukham tur chu ka sat a, tichuan ngui em emin khaw lam chu ka pan leh ta a. Zanah chawei kham ah tingtang perhin kan kawmcharah zawite tein ka zai a, ka ute inleng te chu a chang chuan hnawk ka ti lek lek thin a. 

 Ka nu huiva len thiam palai ka han tir a,

 Ti hian min lo chhang a;

 ‘Kum tluanga di neilo te hian,

 Ar ang vai se min ti,’

tih hla te chu tap zawih zawih chungin ka sa a. Kawng dang a awm mawlh lo hian ka hria a, Puii te khua ah chuan ka kal dawn a ni tih ringawt chu ka thupui a ni ta.

 Nikhat chu  ka nu nen chauh kan awm a. Ka insiam sawk sawk a, “Bawiha, khawnge i kal dawn?” min ti a, kei chuan, “Nu, Puii hnenah ka kal dawn. Min ngaihtuah suh u. Thil awmdan ka hrechiang ang a, ka lo haw leh mai ang,” ka ti a. Ka nu chuan mittui tla chungin min kuah a, “Bawiha, ka van lainat che em,” a ti ringawt a.

 A mitmengah chuan kal lo turin min duh tih ka hria a, chutih rual chuan ka awmdan chuan a ti mangang a ni tih pawh ka hre nghal a. Chawhma dar 11 vel a ni tawh a. Tichuan, ka hmangaih Puii te khuaa kal tur chuan ka nu ui chung chung chu ka kalsan ta a. Kan khua leh an khaw inkarah chuan khaw pakhat a awm a, mahse ban tlang ka tum a, zan dar 10 velah chuan an khua chu thlen hman ka inring a ni.

 “Puii, ka rawn pan che asin,” ti rilru mawlh mawlh chungin ka kal ta vang vang a.

RIN PHAKLOH THIL TAWN IV

 Mumala chaw ka ei lohna a rei deuh hlek tawh na a, hma lama min pawttu chuan min pawh nat em avangin ka kal thei viauva. Ka nu in chaw leh a hmeh min fun sak te chu tui ti takin ka ei thei a, ka ei zo vek a ni. Kan khua leh khaw pakhat ( Kan khaw hming te, an khaw hming te, kan khua nena a inkara khaw hmingte hi tihlan a rem rihlo tlat a) inrina ka pelh chuan thlawh lai ka thleng ta a. Chutah chuan hlo thlova lo bung mek te ka hmu a, hmuhnawm ti takin ka thlir a. Ka kal zel a, khua chu ka chhun pelh a, Puii te khaw ram chin ka hnaih tial tial a, ka phur tial tial bawk a. Chutichung chuan huphurh erawh chu ka nei a ni.

 Ka lehkhathawn min chhang lova, a lehkha thawn ka hmuh hnuhnunber chu ama ziah ni ngei chuan ka hre si a, beiseina avangin ka ringhlel a ni chauh si a. Tak tak a lo nih chuan ka awm zel dan tur chu ka ngaihtuah lawk thiam lova, hmangaih ka tawn vawikhatna ah hetiang hi ka tawng ta a ni a, a nuam ka ti a, ka hlim tehreng nen lungngaihna leh tawrhna in min umzui ta si a. A hmel ka mitthla ah a lo lang a, a lehkhaa thu inziak chu a ziah ni thei hian ka hre lo va, a lehkha ngau ngau ah erawh chuan rinhlelh tur a awm bawk si lo.

 Puii te khaw ram chin ka thlen lai vel chuan ni chu a tla tawh a, reilote ka chawl a. Tichuan ka kal leh ta zel a. Zan dar 10 ah chuan an kawtchhuah ka thleng ta a. Electric ala awm lo va, an eng neih that ber chu Petromax ala ni a. In tinin bati siam chawp leh laltin (lantern) leh far thingril chu an eng neih chhun ala ni a. Thla a eng lova, arsi erawh chu an pe tuarh thung a. Puii awmna khua ka hmuh rual chuan ka lungphu te chu a rang sawt a, lungrualtea kan len dunna mual leh tlangte chu hmuhnawm ti takin ka thlir a. Ka rilru ah Pu Chhuana te in ka thlen hmain Nemi  hmuh hmasak a, biak phawt thain ka hria a. Inleng a nei a nih pawhin an hawn hun ka nghak mai ang tiin rilru ka siam a. Ka thlen hun chu tlai deuh mahse ka duhthusam tak a ni zawk a ni.

 Nemi hi Puii thian kawm ber a ni a, a nu hovin a u mipa nen an pathumin an khawsa a. Malsawmna an dawng a, a nei ve pawl tak an ni nghe nghe a. An khua ah dawr pathum a awm a, pakhat chu Nemi te dawr a ni. A tir takah phei chuan min lo ngaizawng ve nghe nghe a, mahse engmah min hrilh lova, ka ngaihsak lohzia a hriat bawk avang leh tleirawl mai ala nih avangin a lo sawi lo va. Puii nen kan inhmangaih tih a hriat hnuah kan tan a tangkai ta zawk a, min lo ngaihzawn ve thu hlim takin min hrilh ta nghe nghe a ni.

 Khua chu ka lut ta a. Khawlaiah tumah ka tawklo hlauhva, ka lawm hle a. Nemi te in ka thlen chuan thawm ka ngaithla a, tawngri engmah ka hre lova, sum hmunah ka lut a, inchhung chu a thim thiap a. An mu tawh a ni ang tih ka ring a. Zawitein Nemi chu ka ko va. A eih mai lova, a nu zawkin min rawn chhang a, “Tunge ni? Eng thil nge ni ta?” a rawn ti a. Ka chhan dawn lai takin Nemi chuan, “U Sangte, nangmah em ni?” a rawn ti ta a. “Aw ni e,” ka ti a. A lo tho va, kawngka min rawn hawn nghal a.

 “Nangmahin em ni i lokal?”

 “Aw ni e.”

 “Awi, ka van khawngaih che.”

 Laltin a chhi a, a nu pawh chuan khum atangin min rawn bia a, mahse a rawn tho chhuak lem lova. 

 Thuk chu a thai a, meiling a lo la awm a, mei a chhem a, thingpui a chhuang nghal a. Ka kal chhan chu ka hrilh nghal a. Puii lehkha ka hmuh hnuhnun ber chu ka chhiar tir a. Mak a ti hle a. Puii chhungten Pu Zuia chu neih tir an tum zia te, midang ngaihzawng a neih an remtih lohzia te chu khawtlang hriat tura an sawi hial thute leh kan pahnih inkar avanga amah pawh Puii nu leh paten an huat thu te min hrilh a. Puii nen pawh an inhmuh ngai mangloh thu te, Delhi ah lehkha zir tura kal tir an tum thute, a luhna tur pawh a pain a zuk tihfel vek tawh thu leh Puii pawh rei vak lovah a kal a rin thute min hrilh a.

 “He lehkha hi a ziah a nih i ring em?”

 “A hawrawp chu a ang viauva, mahse khatiang khan a tih theih che ka ring lo.”

 “Puii mizia leh ka tana a rinawmzia ka ngaihtuah a, chuvang chuan ama ziah a nih pawhin a duhthu renga a ziah a nih loh beiseina nen ka lokal tawp mai a nih hi.”

 Kan pahnihin thil awmzia kan sawi dun a. Pu Chhuana te in pan lova, an inah chuan thleng mai turin leh khaw chhunga tumahin ka kal tih an hriatloh chu a that a rin thu min hrilh avangin a thu chu ka awih ta a. Puii lunglen thinzia leh min ngaih thin zia te chu Nemi chuan min hrilh a, ka thinlung chu a dam deuh va, mahse engemaw min kamtu hi a awm tlat thung a.

 Hun engemaw chen mumalin ka muhil thei lova, chumi zan erawh chuan thinthi siaiin ka muhil thei a, zing dar 6 ah ka harh a. Buhdengkhawl ri te ka han hriat chuan Pawl 10 kan zir kum te min ngaihtuah let tir a. Zing karah tihtur engmah a awm chuang lova, tho duh lovin ka mu lui a. Rinloh deuhvin Nu Thangi chuan ka mutnaah thingpui min rawn pe a. Min rawn be siam siam a. Ka lawm hle a. Nemi pawh a tho tawh a, khawiah emawni a leng chhuak tih min hrilh a. Nemi u chu leiletah a riak a. Nu Thangi’n chawhmeh a kan rik sar sar lai te chuan khumah chuan ka la mu a. A thil kan rim te chu ka hnarah a rawn lut cham cham  a. Thawh a, Puii te in lam thlir te chu ka chak hle na a, mut rih chu ka la duh a. 

 Nemi leng a lo haw a, a nu nen chuan eng engemaw an sawi a, Puii hming an sawirik te chu ka hre pha a, an thu sawi dang erawh chu ka hre thei lova. Dar 7:30 ah chuan ka tho va, tihtur tul a awm leh awm loh ka zawt a, Nu Thangi chuan, “Engmah a awm lo. In chhunga i tawm reng rih a tha zawk bawk a. Inleng an awm palh takin i mutna pindanah lo la awm rih rawh,” nui deuh chungin min ti a. Ka hmai te ka phih a, ka inthiar zawh hnuah pindanah chuan ka lut leh a. Reilote ah Nemi chu a lo lut ta a. Min rawn nuih deuhva. Khumah chuan kan thu dun a. 

 “Puii nen kan inhmu asin.”

 “Ka ring asin. Chuan....”

 “I lokal tih ka hrilh a, a tap a.”

 “Chuan...”

 “Vawiinah thing a phur dawn a.”

 “Tichuan ka hmu thei dawn tihna em ni?”

 “Ih, kan inah hian thing a rawn phur dawn.”

 A awmzia ka hre thiam mai lo va. Kan pahniha kan inhmuh theih nan thing phur turin an in atangin a lo chhuak ang a, Nemi te thing chu a phur mai ang a, tichuan, ram hnuaia kal angin a awm ang a, Nemi te inah chuan kan inkawm thei dawn a ni tih Nemi chuan min hrilh a. Mak ka ti a, “Ka van lawm em Nemi. Thian hlutzia hi aw,” ka ti a. Ani chuan, “Ka ngaihzawng hlui kha i ni ve tho va, mahse ka thik miahlo a nia,” a ti a, a nui sen sen a.

 Chaw ei khamah chuan Nemi nu chu dawr nghak turin a chhuak ta a. Mi lo lut an awm leh zauh thin avangin kei chu pindanah chuan ka awm reng a. Bang awng atangin Puii te in lam chu ka thlir vang vang a, ka tirilah ka khur a, Puii ka hmu leh thei tur leh a fala ka kawm thei tur ka lawmzia chu sawifiah phak rual a ni lo.

 Dar 10 velah chuan tuemaw a lo lut tih ka hria a, ka tirila ka khur chu a zual a, ka zau thau va, Puii ni ngeiin ka hria a. Reilote ah ka awmna pindan kawngka chu a rawn inhawng a, ka Puii ngei mai chu a lo lang ta a. Bianga mittui luang chungin min rawn pawm chawt a, keipawh mipa mah ni ila, ka insum zo lo, ka mittui chu ka biangah a luang zawih zawih a.

 “U Sangte.”

 “Puii.”

 “ U Sangte, ka hma....ngaih....neih ....chhun.”

 “Puii.........”

 Pindan kawngka kik ri kan hriat veleh kan inthlah a, khumah Puii chu rang deuhvin a thu a. Nemi a lo lut a.

 “Pawn lamah talain kawngka ka kalh dawn a. Tikhan in lo awm ang a, vawiin chu keiin ramhnuai ami thing ka va phur ang a, pakhatin ka phurh sa chu anmahni inah a phur chhawng thung dawn a nih chu. Kan in hah hleih dawn khawp mai,” nui chungin a rawn ti a.

 Puii chuan, “Thiannu, i hlutzia leh kan tana i inpekna makzia hi...” a ti a, a ding a, Nemi nen chuan an inpawm a, Puii chu a in sut faih faih a, Nemi pawh a insum zo ta bik lo.

 “Thiannu, pui thei che u a ka awm hi ka lawm zawk asin. Ka khawngaih ngawih ngawih che u. Engmah inthlahrunna  nei reng reng suh aw,” a ti a. An in thlah a. Pindan atangin Nemi chu a chhuak ta a. Rei vak lovah kawngka chu pawn lamah a kalh ri rak rak a. Tichuan, kan pahnihin, khawvela ka thlakhlelh leh ngaih ber mai nen chuan tuma dip dal lohvin kan awm ta a. Kan inpawm leh chawt a, kan infawp ngawih ngawih a.

 Khumah chuan a thu thluang a, mu zal chungin a malchungah ka lu ka nghat a. Dim leh duat takin ka lu te leh hmai te chu a chul a chul a, a mittui chu ka hmaiah a rawn far kauh va. Chutih lai taka a mitmenga min hmangaihna leh lainatna lo lang chhuak chuan ka thinlung lairil ber thlengin min fan chhuak a. Ka tana rinawm Puii chu engtiklai maha rinhlelh chi rual a lo nih lohzia ka hmuchiang lehzual a.

 A lehkha ka hmuh hnuhnunber chu a pa in a ziah luih tir a nih thu te, chumi hnuah chuan dakah thil awmzia min hrilhna lehkha a rawn thawn tawh thute, ka lehkha a hmuh ngai tak loh thute min hrilh a. Keiin dakah vawi engemaw zat ka thawn thu leh a chhanna kan hmuh ngai loh thute ka sawi ve bawk a. Chutah  lehkha thawn hi a rawn lek chhuak a. A kawm (envelope)pawnah chuan ka ziah thin dan ang chiahin

Fly to: Somewhere in my lonely place...

 Lalthanpuii

 ................

tih chu a inziak kalh a. Ka hawrawp a ang hle mai a, a chhunga lehkha chu ka phawrh a, ti hian a lo inziak a:-

Puii,

 I thu tlukna min rawn hrilhna kha ka lo hmu a, ni e, kan kum te ala tlemin thil kan ngaihtuah thui lova. Thu tlukna fing leh tha tak i siam niin ka hria a, keipawhin tha ka ti a. Nangmah chauhlo hi tumah dang hmangaih thei tawhlo tura ka in ngai kha a lo ni lova, tunah chuan hlim takin ka awm a. I duh angin ka thinlung ata i hming chu ka thai bo ta e.

 Lalthansanga

 Stamp inbel te chu ka en a,seal a inchhu ngei mai a, mahse uluk deuhva ka han en chuan kan khuaa postal seal chhut a ni lo tih ka hmu a. Tute lehkhathawn emawa an hman hnu phawh chawp a, bel chawp a ni tih ka hre thei a.

 “He lehkha ka hmuh zan hi chuan chaw ka ei lo va, engmah dang pawh ka ei lo. Na ka tihdan chu ka sawifiah thiam lo va, intihhlum ka duh ngawih ngawih a, mahse tiang hian min tih duh ka ring bawk si lova. Eng pawh nise a hnen atangin thudang ka dawng leh a nih loh pawhin nupui a neih thleng chu ka nghak ang a, a nei ta tih ka hriat hnuah ka awmdan tur chu ka la tifel ang ka ti a. U Sangte, a na asin.”

 A lehkha hnuhnung ber ka hmuh hnua ka awmdan te chu a tlangpuiin ka hrilh a. Kan inkhawngaih tawn a, kan inlainat tawn bawk a. A hma aiin kan nun inzawmna chu a nghet zual ta sauh hian ka hre bawk a.

 “E he, ka lo van hrethiam har em,” a ti phut a. 

 “Eng chu maw?”

 “Kan khaw dakpute chu Pu Zuia farnute an ni tlat.”

 Daka kan lehkha kal vel chu Pu Zuia farnute chhung chuan kan hmuh loh turin an lo ti riral zel a ni ang tih a chiang ta hlein kan hria a.

 Reilote emaw tih chhungin Nemi thingphur a lo hawng ta a. A thingphurh sa chu Puii paikawng ah chuan an thawn dun a, tichuan, Puii chu an inlam panin a kal ve ta thung a.

RIN PHAKLOH THIL TAWN V

 “Engnge chanchin?” nui deuh chungin Nemi chuan a ti a.

 “I chungah hian kan lawm a ni tawp mai, engkim a tha a ni mai.”

 “Ka van lawm ve. In pahnih hian ka khawngaih lutuk che u a, keimah chauhva ka awm te hian ka tah a chhuak ngawih ngawih zel. U Sangte, nang hi i rinawmlo palh ange aw,” a ti a.

 “Ka hmalam hunah engtinnge ka awm ang tih ka sawilawk thui theilo a, tun huna ka rilru ah erawh chuan Puii lo hi nupuia neih ka tum lova, hmangaih theih pawh ka inring lo,” ka ti a.

 Nemi chuan, “Mipa chu heti hian in ti a, mahse inhmuh hnuhnun apiang ‘hmangaih ber’ ah in chhal thei zel thin alawm,” a ti a.

 “Mipa thenkhat chu an ni ang a, hmeichhe thenkhat pawh an ni ang. Mahse ‘thenkhat’ zingah chuan tel loh ka tum a ni.”

 “I tel vaih chuan keimah ngei hian phuba ka la duh ngei ang.”

 Chumi a sawi laia min melh chu, meng rum tak a ni. Kan pahnihin kan nui a.

 Eng eng emaw sawiin kan titi a, Puii chu a lo kal leh ta a.

 “Ka nuin, ‘Mami, i va rawn thleng hma ve. Chawl tawh la, vawi hnih hnih phurh a ngai em ni? Kan thing khawn neih sa pawh kan la tuah phai vak loh hi,’ a ti a. Phurhna a hnai bawk a, vawiin chu ka vawili mai dawn em ni ka ti a,” ti chungin a rawn lut a. Nemi chuan, “ I van zak theilo.Remchangah in thing khawn ami saw ka la phur ve khawp ang,” a lo ti a. Tichuan, thing phur turin Nemi chu a kal ve leh ta thung a. Kan pahnih chuan kan awm dun leh ta a.

 “ U Sangte, naktuk hian Delhi panin ka pa nen kan kal dawn a. Ka pain ka zirna tur engkim a zuk tifel vek tawh a,  a hun dik takah i lokal a ni. Nikhatin rawn tlai la chuan kan inhmu leh har viau tawh ang. Chuvangin vawiin hi ka tan a hlu zual a, mahse, ka khua a har zual dawn a nih hi,” hmel ngui riaiin a ti ta a.

 Puii thusawi chuan min thawng hle a, ka thinlung chu a ngui nghal rawihin ka hria a. Engemaw sawi ka tum a, mahse ka tawng chhuak mai thei lova.

 “Hmu leh rih lo che pawh ni ila, i hnen atanga thu chiang tak ka hriat hma chuan ka phatsan chuang dawnlo che tiin leh, nupui i neih hma chuan ka nghak ang che tiin ka rilru ka siam sa a. Ka hmangaih hmasa ber i ni a, a hnuhnung ber i ni bawk ang.”

 “Puii, keipawhin nanglo chu nupuia neih ka tum lo. Ka nu leh pa leh u te pawhin kan chanchin hi an hre vek a, min mangan pui em em a. Ka pa chuan palai tirh maite a sawi a, mahse kan kum ala tlem dun si a, tihchi niin a hre bawk si lo. Chhel taka kan awm dun phawt a ngai a ni.”

 “Mahse kei chu ka nunna hi i ni a, i tello chuan pangpar tui pek loh uai hnawp ang chauh hi ka ni thin a. Ni khat pawh hi rei ka ti takzet thin. Mahse Delhi a ka awm tur hi ka lawm a, ka hmu theilo che a nih pawhin Pu Zuia hmel hmulovin ka awm theih dawn bakah lehkhain chanchin kan in hrilh thei zawk dawn si a.”

 “Puii.......”

 “U Sangte,ka va ngai leh dawn che em. Mahni chauhvin khaw kar kawngah i kal leh dawn a, ka ngaihtuah dawn che mange. Ih,.....min hawnpui mai rawh.”

 Chutah chuan thinlunga nona a lo chhuak a, khuma bawk dun kan ni a, a insut faih faih a. A lam hawiin ka saisir a, ka lam hawiin a rawn insiam rem a. A mit chu a hnawm chap a, a maimichhing a, kan inpawm vawng vawng a.

 “Hawnpui che chu ka duh lutuk asin. Mahse kan kumte ala tlem dun a, hun i nghak leh rih phawt ang. Naupang lutuka nupui pasala inneih chu a tha lo an ti si a. Bakah nu leh pa chawm tur ringawta chhungkaw din hi tha ka ti lo a ni.”

 “U Sangte, ka ngaih luat vang che emawni, ka ngaih ang che hian min ngai velo niin ka hre thin.”

 Kan in fawp a, kan in chul a, mipa leh hmeichhe inhiptawnna chu a lo thawk zual ta a. Nidanga ka tih ngai reng rengloh leh tih pawh ka tum ngai loh chu tiin a hma lam te chu ka zenin ka chul a. Ani lahin min hnar lova, a remchang lai laiah min chul ve bawk a. Inthlahlel ngawih ngawih, in ngai ngawih ngawih, a tuk lawka inthen leh mai tur kan ni bawk nen, kan ngaihtuahna te chu bual atin a awm ta a. Pathian pawi khawihin kan chesual dun ta a. Kan zawh hnu chuan kan mutna zawna a puan phahah chuan thisen a lo awm nial a. Puan chu a phawk vat a, bualinah a va sil ta vat a.

 “Puii, min ngaidam rawh aw. Mahse ka insum zo lo a ni. Pathian leh i pawi ka khawih ta si a.”

 “U Sangte, keima thiamloh pawh a ni ve tho alawm. Min hmuhsit phah lovang tih ka ring.”

 “Hmuhsit phah teuhlo mai. Mahse pawi ka ti a ni. Pathian ka hlau a ni. Hawh, thingthi ila, Pathian hnenah ngaihdam i dil dun ang aw.”

 “Min ngaidam duh dawn em ni?”

 “Duh ang. Ti nawn leh tawh miahlo turin a hnenah kan intiam ang a, sima a hnena hawi kir chu min ngaidam ang.”

 Kan pahnih chuan khum sirah chuan kan thingthi a, Pathian hnenah ngaihdamna kan dil a. Ka tah hi a chhuak em em mai a, chhuatah ka bawk thlawp a, chhuak em emin, aw rawl chhuah ngam si lovin ka tap ta a.Puii pawh chu a rawn tap a, kan pahnih chuan thinlung taka inchhirin ngaihdamna kan dilin ka hria a. Kan tawngtai zawh chuan ka ngaih a tha huai a. Kan in en a, “Pathian hi a tha em a, nupa kan nih theihna tur kawng min siam sak ngei ang tih ka ring, nang i ring em Puii?” ka ti a. Ka kut vuan chungin, “ Ka ring e U Sangte,” a ti a. Chuta a nui hmel chu a van mawi em. Ka damchhungin ka mitthla ah a cham reh tawh ngai lovang.

 Hun, aw hun a va kal chak em. Nemi a lo haw leh ta a, ka hmangaih nen kan inthen a tul leh dawn ta.

 A thingphurh tur an buatsaih fel leh ta a, in chhungah a lo tlan lut leh a. Kan inpawm vawng vawng a.

 “U Sangte, insum zawh har ka ti, ka ngai dawn em mai che. Ih....i fa pai  ka duh a ni.”

 “Puii, chhel takin awm ila, Pathianin kan tan rem a la ruat ang tih i ring ang aw.”

 Ka awmah beiin a tap a. A hnung zangah duat takin a chul a. Tichuan, hreh chung chungin min chhuah san a, thing chu phurin an in lam chu a pan ta a. Bang awng atangin a lan theih chhung chu ka thlir a. A kal liam tak hnu chuan ka khua chu a har ngawih ngawih      a, ka insum zo leh ta lo va. Mite pawh an in hmangaih a, hetiang ang harsatna hi an tawk zen zen bik si lova, ngatinge