Hmanlai mi te leh Nova lawng

Hmanlaia Ararat tlang bulthut khua tlawhtute’n ral atanga tlang chhipa Nova lawng an hmuh thin thu hriat a ni a. Persia mi te, Armenia leh Tartar ram khualzinte’n, sanghawngsei chunga chuanga Anatolian tlang chung zawl an kal tlang laiin, Ararat tlanga Nova lawng awm thu hi hmanlai hun laihawl vel thleng khan thil ni thei ngeia pawm a ni a; ram chinchang hria, khualzin hruaitute phei chuan Nova lawng awmna hmun chu an hrilh ziah thin a.

A grave of Noah's

Zing variana chhumin tlang chhip a bawh hma leh thim hlim, tlang chunga chhum a kian hnua van dum pawl ruih kara tlang chhipa thil dum lo lang chu, Ararat tlanga Nova lawng a awm ringtu tan leh ring lotu tan pawh, mi thil ngaihruat thiam tan chuan lawng ruangam, a nih ngei rin loh rual a ni lo va.
Nova lawng chungchang thu-ah hian hmanlai hun leh hun laihawla mite hnen atangin thil hriattur tam tak a awm a, chung zinga thenkhat phei chu tunlai huna lawng zawngtute zingah pawh a lar hle a ni.
Babulon mi Berossus-a chuan, Kum BC 275-a a thu ziahah chuan, Armenia rama lawng a innghah thu leh heng lai vela chengte’n lawng charna alkatra an lak thu te, chu an thil lak chu dawi leh thil tha lo laka inven nan an hman thu te a tarlang a.
Flavious Josephus-a pawhin kum zabi pakhatna hun laia a thu ziakah chuan, lawng chu Armenia rama a la awm thu leh, chung laia mite chuan lawng charna chu lain, chhiatna laka inven nan an hman thu a sawi lang bawk.
Lawng charna chu rawt sawmin, tuiah an chawk ral vek a, tur inte tan damdawi tha takah an hmang thin a. Flavious Josephus-a hian Juda-ho hmanlai chanchin a ziahna pakhatah chuan Armenia rama mite chuan helai ram hi lawng innghahna hmun ni ngeia an sawi thu leh, lawng an hmuh thin thu a ziak bawk.

Damasca mi Nicolaus-a chuan, kum zabi pakhatna hunlai a hmanlai chanchin a ziahah chuan, Ararat tlang hi Baris tlang anga ziakin, he tlangah hian tui let laiin mi tam tak himna zawngin an tlanchhia a, mi pakhat phei chu he tlang chhipah hian lawng hmangin a kai a ni, tiin a ziak a; lawng sakna thingte chu rei tak vawn that a nih thu ziakin a tarlang bawk.
Ararat tlang kaltlanga zinte zinga lar tak pakhat chu Marcopolo-a a ni a. He pa hian a zin chanchin a ziahnaah tihian lawng chungchang thu a tarlang a: ‘Helai Armenia ram tlang chhip pakhatah hian Nova lawng a la awm a; nimahsela, tlang chhip chu vurin a khuh reng thin avangin lawn chhuak thei tumah an awm lova, tlang chhipa vur chu a tuiral ngai loh avang leh vur a tlak belh zel thin avangin, Tlang chhip hnuai lamah erawh chuan vur chu a tuiral thin avangin hnimte pawh a to thei a, rante pawh an tla thin’ tiin.
Kum zabi 17-na tantirh lai vela German mi Oelschlager-a chuan, Armenia mite leh Persia mite chuan Ararat tlangah hian Nova lawng chu a la awm ngeiin an ring a; amaherawh chu, hun rei tak a awm tawh avangin lungah a chang tawh nia an rin thu a ziak tel bawk.
Sir John Madeville-a chuan kum 1356 khan, zing vartianah Ararat tlang chu thlirin, a san zawng a chhut chhuak a, Nova lawng innghahna tlang, Ararat san zawng chu mel 7 lai niin a chhut chhuak a ni.
Kan hriat theih chinah Ararat tlang lawn chhuak hmasa ber chu German mi Friedrich Parrot-a, Estonia-a Dorpat University Professor a ni a. Kum AD 1829 khan Ararat tlang hi a lawn chhuak a; tlang hmar thlang zawnga vur tawlh hmingah pawh ama hming chawiin ‘Parrot Glacier’ an vuah ta nghe nghe a ni.
Parrot-a hian a tlang lawnpui, Russia mite leh Armenia mite’n tlang chhipa lawng a la awm thu leh tuma tlawh phal loh nia an ngaih thu te thlengin a ziak a.
Tlang an lawn tak tak hma hian, Parrot-a hian tlang hmar thlang lama Ahora khuaa Puithiam ho chenna St.Jakob’s monastery a tlawh a. Helai hmuna Puithiamte hian Nova lawng thing an lak an kawl that chu an lo hmuh nghe nghe a ni.

Vanduaithlak takin kum 1840-a Ararat tlangkang nasa tak avang khan helai Puithiam ho chenna hmun hi, Ahora khaw chawpin a chhe vek a, chuti ni lo se, lawng chanchin tam tak chu helai hmun atang hian hriat theih ngei tur a ni a.
Dorpat University-a Professor Dr. Hermann Abich-a pawhin kum 1845 khan he tlang hi a lawn chhuak a; Vur tawlh ‘Abich glacier’ an tih tak pawh hi a hming chawia phuah a ni nghe nghe a.
Abich-a thil tum ber chu lawng han zawn lam ni lovin, tunhmaa he tlanga lo lawn tawh Spassky-Avtonomov-an, “Tlang chhip atang chuan, chhun lai pawhin arsi a hmuh theih a ni,” tia a lo sawi thin chu finfiah a ni.
Nova lawng hi Ararat tlangah kum sang tam tak lo awm ta teh reng pawh ni se, tlangkang leh lirnghing avangte hian a tawlh thlain a sawp chhe vek tawh ang, tih pawh thil ngaihtuah ve theih tak chu a ni.
Nimahsela hemi ngaihdan zulzui deuha lawng an hmuh thu hi chu kum AD 1883 nipui laia lirnghing avanga khaw tam tak a chhiat hma kha chuan sawi a ni ngai lo a ni.
Tlang chhipah emaw, tlang chhip bulah emaw lawng a awm leh awm ngei loh ti chiang tura harsatna tizualtu thlalak mumal awm lo leh a hmutute thil hmuh leh midangte nena nemngheh tlan a la ni lo thin hi a ni.
Kum zabi-19-na tantir lama mimalin lawng an tlawh chanchin tam tak chu kum 1820 vela Khawvel Indopui pakhatna a lo thlen hma kha chuan la puanzar a la ni lova.
Chumi hnu-ah chuan tum khata mi hrang hrangin an hmuh tlan thute pawh hriat a ni a, Tun thleng hian Nova lawng hmuh chungchangah thu a la awm zel a, thu dik a nih leh nih loh pawh hriatthiam a har hle a ni.

(Nova lawng ni ngei a an ngaih chu - Vedio

Comments

Popular Posts