I HRIAT LOH PU BUANGA CHANCHIN

 I HRIAT LOH PU BUANGA 

CHANCHIN 7 

~Familia Fanai Lalţansanga


1. Pu Buanga (Rev. James Herbert Lorrain) kha lehkha a zir sang vak lo va, a pa hi London khawpui Post Office pakhata Postmaster a ni a. A tlangval hnu hian a pa hnuaiah telegraphist, thirhrui thawntu hna a thawk ve a ni. 


2. Kohhranah chuan Congressional kohhrana sei lian an ni a, a lo pianthar hnu khan ringtu Baptisma tuia hnim pil ngei a duh tlat a, Londona Highgate Baptist kohhran, 2 Chetwynd Rd, Highgate, London NW5 1BU, UK-ah a lawi ta a ni. 



3. Pathian kohna ‘Nî chhuahna lamah’ tih chu chhangin a rawngbawl tur pawh hrechiang lovin, ni chhuahna lam khawchhak lamah tum bik pawh nei mumal lovin a chhuak tawp mai a.  Puan zar lawng hmangin a rawn chhuak a, a thla-a thla an kal hnu-ah India ram a lo thleng a. Arthington-a khan Pathian lo kal a hnai tawh nia a hriat avangin Chanchin Ṭha la hre ngai lote hnena Chanchin Ṭha hril turin ama sumin India ramah hian  mi sawmlehpathum (13) a tirchhuak a. Nimahsela, pali-te chu an thi a, mi dangte khan pawl dangte an lo zawmsan a. Pu Buanga leh Sap Upa te chiah kha Arthington Aborigines Mission-a missionary thawk tluantling an ni a. Pathian remruat a ni ang chu, Mizoramah Pathianin a rawn tir ta a, Pioneer missionary, chanchin ţha min rawn petute kha an lo ni ta a. 


4. Pu Buanga’n Chanchin Ṭha hril tura an in a chhuahsan hnu khan a nu leh a pa-in lehkha an thawn a. A pa chuan, “Mittui tla chungin Pathian kutah kan hlan a che, ka fapa, dam takin aw. Pathian engkim titheia chuan tunah leh englai pawhin malsawm che rawh se,” tiin a ziak a.  A nu lehkhathawnah chuan, “Kan han ţhen ta che chu ka thinlung zawng a na ngei mai. Mahse kan Lalpa duh tak chuan Isua hming pawh la hre ngai lote hnenah a hmangaihna chanchin ţha puang tura a ko che hi kan thinlung chhungril takah lawmna ropui tak a awm si! LALPA hnenah phal tak leh hlim takin kan hlan a che. Kan tan min tihsak tam em em a, A tan kan tih ve a tlem em em si a. I Pathian, nangmah min petu hnenah kan hlan che a. Kan thinlung chhungrilah lawmna a luangliam a ni. A tan van daifim ang bawlhhlawh kai lo leh mawi tak niin Amahin a nei dawn ta che a, a fa i ni dawn ta a. Dam takin aw, ka fa hmingkoh. Lungpui hlimah I awm ang a, Chakna Lungpui hlimah ngei chuan I awm ang. Dam takin le, I nu.” tiin a ziak thung a ni. 


5.  India ram an lo thleng a.  Bengal ram (tuna Bangladesh ram lo ni ta)-ah rei lote an awm a. Tripura rama luh an tum a. Maharaja-in a phal lo va. Mizoramah Pathianin a rawn hruai lut ta kha a ni a. Keini Mizote tan hian thil ropui tak min tihsak a. Aizawla kum 4 an awm chhung khan kan ţawng ziak leh chhiar theihin min siamsak a. Dictionary min siamsak a. Chumi hnu chuan Lunglei lamah an lo kal leh a, Mizoramah hian kum 32 hun an hmang a ni. Chumi chhung chuan Pathianin thil ropui tak tak min tihsak nan hmanruaah a hmang a. Bible Thuthlung Thar bu zawng zawng hi Pu Buanga  min lehlinsak a ni a. Sam bu a letling a, Zawlnei Isaia hi a letling bawk a. A dang hi a hnua kalte  nen lehlin chhunzawm leh a ni ta a ni. Thiama nei sang ni lo mah sela ţawng a thiam a. Pathianin ţawng thiamna a pe a ni ang. 


6. Rawngbawlnaa inpumpek tak tak turin nupui, Eleanor Atkinson a zuk neih pawh khan a hun zawng zawng rawngbawlnaa hmang thei turin fa nei lo turin an insiam a, a ropui hle a ni. 


7. Hnam huaisen Scot pachal Pu Buanga (1870 - 1944) hian chawi-mawina pawh dawng thei a ni a, mahse a inngaitlawm em em a. Zosapthara (Rev. Edwin Rolands) khan Burma-a American Missionary hotu hnenah a chanchin a hrilh a. Pu Buanga hian Mizote tan Bible a lehlinsak bakah an ţawngte ziak leh chhiar theihin a siamsak a. Anni chauh pawh ni lovin, Arunachal-a Abhor-ho pawh an ţawng ziak leh chhiar theihin a siamsak a, dictionary-te a siamsak bawk a. Arunachal-ah nangniho hi in bung dawn lehnghal a. A rawngbawlna te kha inchhunzawm dawn a ni a. Chawimawina hi a phu em em mai a, BA degree te hi chu pek theih ni se a ţha lawm ni? tiin a bia a.  Anni chuan, “E, a ţha khawp ang. MA degree kan pe thei ang,” an lo ti a. Zosapthara chuan  lawm tak leh phur takin a umzui ta a. Pu Buanga hnenah thil awmzia hrilhin lehkha a thawn ta. Mahse Pu Buanga chuan, “Chutiang chawimawina chu ka phu lo e,” tiin a chhang a ni. Pu Buanga chuan lehkha thawn sei tak a ziak a, a tawpnaah chuan; ‘Simple layman’, engmah training pawh nei lo, Pathian kohna chhang lo thei lo ka nih avanga Pathianin min hman ve chauh ka ni. Ka nih ang ang hian Pathianin a duh chen chen min hmang se, A khawngaihna ka tan a tawk a ni,” tiin a ziak a, a chhang a ni. Chuvangin chawimawina hmu thei pawh kha, “Ka phu lul lo e,” tiin a hnawl ta a ni. Heng hi ama'n Log book-a a ziah ngei a ni. Amahin chawimawina dawng duh lo mah se, a hriat loh hnu-in Lungleia Mizo Academy of Letters, Joint Headquarters chuan ama hminga chawimawina Pu Buanga Award hi Mizo thu leh hlaa mi thawhhlawkte chawimawi nan an lo buatsaih ta a ni. 



Courtesy; Rev. Dr. C.L. Hminga. MAL Jt.Hqrs Lunglei-in Pu R.K. Lalhluna hnena Pu Buanga Award an hlan ni-a hunserh hmangtu Rev. Dr. C.L. Hminga’n Pu Buanga chanchin a sawi laktawi a ni.

Comments

Popular Posts