𝐃Ò𝐧𝐒𝐧 𝐑𝐧𝐚𝐦 𝐝𝐚𝐧𝐠 𝐩𝐚𝐬𝐚π₯ 𝐧𝐞𝐒 𝐞𝐧𝐠𝐭𝐒𝐧 𝐧𝐠𝐞 𝐚 𝐧𝐠𝐚𝐒𝐑?

 πƒΓ’𝐧𝐒𝐧 𝐑𝐧𝐚𝐦 𝐝𝐚𝐧𝐠 𝐩𝐚𝐬𝐚π₯ 𝐧𝐞𝐒 𝐞𝐧𝐠𝐭𝐒𝐧 𝐧𝐠𝐞 𝐚 𝐧𝐠𝐚𝐒𝐑 ?


(Hnam dang neih chungchang thuah fimkhur a lo ngai kher mai!)

~Lalremliana Pachuau

      Tun hnaia Pu Hriata Chhangte leh Mapuii of Tuesday Nightmare inhnialna avangin, tum reng vang ni lovin hnam dang pasala neite hi engtin nge kan dΓ’n hian a lo ngaih chiah tih ka ngaihven phah ta a. Rin ai daihin hnam dang pasala neih hi buaipui tham, Mizo hmeichhe tΓ’na pawi thei a ni tih ka han hre ta a ni.


      Kan mi ropui pahnihte inhnialna kal zelah, hnam dang pasala neih chungchang thuah chiang zawka thu leh hla neih tum alawi awm si lo hian, mahni ngaihdan Ε£heuh kha huai tak takin kan insawisiak vak vak a. Awmze nei mumal lovin kan inhnialin kan inkap sΓ‘wk sΓ‘wk mai a nih hi.


π‡π§πšπ¦ 𝐝𝐚𝐧𝐠 𝐩𝐚𝐬𝐚π₯𝐚 𝐧𝐞𝐒𝐑 𝐚 𝐩𝐚𝐰𝐒 𝐑π₯𝐞 – 


             India dΓ’n hnuaia Mizo Customary Law, ChΓ’ng 74-na kan en chuan, Mizo hmeichhiain hnam dang pasala a neih chuan a Mizo-na kha hnawlsakin a awm nghal a! Mizo-na aΕ£anga hnawla a awm dan hi, chiang taka kan nulate’n an hriat a ngai ta a ni.


      Hnam dang; sap an ni emaw vai an ni emaw mi hang an ni emaw a lem chuang lo, pasala an neih rual chiahin Mizo a nihna aΕ£angin amah mai bakah a fate nen lam an mai pΓ’r thlawn nghal vek a! Mizo Tribal kan nihna hnuaia hamΕ£hatna awm thei zawng zawng; Scholarship, Ration Card, Thlawhna leh RΓͺl etc Reservation leh engkim maiah chan an nei thiang lo bur!


      Chu mai a ni lo, amah leh a fate hian Mizoram chhΓ»ng khawiah mah ram a nei thiang tawh lo a. A nu leh pa ro chan theihna pawh a nei bawk hek lo. A nihna takah chuan ILP tel lovin Mizoramah hian a khawsa ve thiang tawh lo tihna tluk a ni. A nu leh pate’n an ram leilung rochun turin ro lo rΓͺl pawh ni se, dΓ’n hnuaiah chuan a theih tawh loh!


     Dawr a kai thiang lo a, in leh lo a sa thei bawk hek lo. Huan a nei thei lo a, lo pawh a nei thei bawk hek lo. Tribal Certificate an siam thei lo a, Mizo nu tia chhal theih pawh a ni tawh bawk hek lo. He dΓ’n hnuaiah hian hnam dang pasala nei Mizo hmeichhiate dinhmun hi, a chhe ta Γͺm Γͺm tih kan hmu thei ang. 


       A awmzia berah chuan, hnam dang pasala neih kawngah Mizo hmeichhiate hian hamΕ£hatna pakhatmah hmuh tur an nei lo tihna a ni ber. A nih leh he dΓ’n hnuaia hnam dang neite heti tak maia nekchep an ni hi thil Ε£ha ber a ni em? Eng vangin nge heti tak maia ripa DΓ’nin an chungthu a rΓͺl tak mai? A bul berah chuan, Tribal hnam chimralna thleng nasa lutuk laka DΓ’nin min vena min humhalh a tumna a ni kan ti thei awm e. Tin, ro inchuh vanga buaina thleng Ε£hin vang a ni bawk.


𝐀 𝐧𝐒𝐑 π₯𝐞𝐑 πƒπš̂𝐧 𝐑𝐒 𝐚 𝐧𝐒𝐑𝐧𝐚 𝐚𝐧𝐠 𝐭𝐚𝐀𝐒𝐧 𝐀𝐞𝐧𝐀𝐚𝐰𝐑 𝐚 𝐧𝐒 𝐞𝐦 ?


      Tun thleng hian he dΓ’n sakei avanga hnawl leh hamΕ£hatna an dawn tur ang dawng thei lo Mizo hmeichhia, hnam dang pasal nei an la awm lo tluk a ni a. Zalen takin kan ramah an chengin, an eiin an bar mΓͺk a nih hi. An fate pawh ensanna leh thinhrikna awm miah lovin, kan Society hnuaiah leh kohhran hnuaiah an khawsa thei a nih hi.


      DΓ’n ang taka an chungah Action lak a nih ngai loh avangin, kan Mizo nulate pawhin timna leh rilru hahna nei hauh lovin, huaisen takin hnam dang pasalah an nei leh zauh zauh Ε£hin ni pawhin a lang. DΓ’n hriat loh pawizia a lang chiang ta hle kan ti thei ang. Nu leh pa zingah hetiang taka nΓ’ hian an fanu hnam dang pasala neite hi, dΓ’n hmanga hnawla thlauhthlΓ’k an ni tih hria an tam lo ang.


       Chuvang tak chuan an fanute pawh hnam dang nupui ni turin an thlah zalen tih pawh a lang chiang hle awm e. India khua leh tui an nihna lam chhuhsaka an awm miau avangin, hnam dang pasala neih hi a lo namailo hle tih tunah chuan kan hre thei ta. Chuvangin, hnam dang pasala kan nei dΓ’wn a nih chuan, ngun taka inngaihtuah hmasa tur kan lo ni.


𝐄𝐧𝐠𝐭𝐒𝐧 𝐳𝐞π₯ 𝐧𝐠𝐞 𝐧𝐒 𝐭𝐚 𝐚𝐧𝐠 ?

 

               Chutia dΓ’n berin Mizo anga hlutna leh pawimawhna pakhatmah nei lova, hnam dang pasala neite a chhuah tak siah chuan, engtin nge ni ta ang? Kan sawi tak angin, hmangaihnaah ramri kham a awm miau si loh avangin, miin a hmangaih ber pasala a neih hi lo khapsak ngawt theihna kan nei hauh lo. An pian an seilenna ram an veia a Ε£hatna tura theihtawp an chhuahna kawngah pawh, ramri kan lo khamsak ngawt thei bawk hek lo ang.


       Mahse, hun lo la kal zel turah anmahni leh an fate, kan rama chenga an hun zawng zawng hman liam an tum a nih si chuan, hnam dang pasala neite hi chuti ngawtin kan thlah zalen thei si lo ang. Tun dinhmunah phei chuan angkhat renga en an la niin, engkimah nuam an la sa a ni zawk si a. A Ε£hein dawr an kai a, a Ε£hen an sumdawng thul! Ε’henkhat lahin in leh lo ropui tak tak an la sa ang deuh deuh bawk.


      Mahse, tun ang reng hian an khawsa nuam reng thei lo ang. Mi kan fing tawhin kan khaw hawi a lo zau ve zel tawh a. Nakin lΓ’wkah chuan anmahni leh an fate laka buaina leh harsatna siam duh an la awm lo ang tih pawh sawi theih a ni bawk hek lo. Chuvangin, hnam dang pasala kan nei dΓ’wn a nih ngat chuan, engkim chΓ’n huama thutlukna siam tur kan ni ang.


      Tin, sawiselna tinreng, thinhrikna leh hnawlna tinreng an tΓ’wk a nih pawhin vuivai thei an ni bawk hek lo ang. Mahse, Mizote hi rilru Ε£ha tak leh Kristianna hnuaia rilru thianghlim tak pu kan ni hlauh zawk a. Hnam dang pasala neite hi an la vannei tlΓ’ng rih mai a nih hi. Tin, he India dΓ’n hnuaia Mizo Customary Law ang hi khawvela hnam changkang ber berte chuan, an hmeichhiate rikrΓ’p nΓ’n an siam ve lo tih erawh hre ve ta thung ila.


𝐊𝐑𝐚𝐒𝐀𝐑𝐚𝐰𝐦𝐧𝐚


       India rama kan chen miau avang leh, Tribal hnam tam tak humhim ngai leh chhawmdawl ngaia venhim ngai kan awm miau avang zawkin, hetiang dΓ’n nei hi kan ni chauh tih pawh kan hriat reng fo a Ε£ha awm e. Heti lutuka kan hmeichhiate’n hmangaihna avang chauha hnam dang pasala an neih vanga, hnawl leh thlauhthlΓ’k an ni hi, ennawnte pawh a Ε£ha hial awm e. 


      Mihring ve tho, kan thisen zawmpui an nihna hi engtikah mah, engti kawng mahin thlauhthlΓ’ka theihnghilh hmin Ε£hak theih a ni ngai dΓ’wn lo. Harsatna leh manganna an tawh hunah pawh, keini lam paw’n hmΓͺlhriat loh ang maiin kan thlauhthla hmin der thei kher lo ang. Hnam dang pasala neite chungthuah kher hi chuan, rilru zau ang reng tak kan put thiam a ngai hle a nih hi.


       Chutih mΓͺk laiin Mizo hmeichhe Ε£henkhat, he dΓ’n sakei kenkawh Ε£hat a nih loh vanga hamΕ£hatnaa lo la, mahni lam inhaivur nΓ’na hmang hlauh duh, mahni inhmangaih luat vanga ram leh hnam hralh duhte chungthu erawh zawng, ngawi rengin kan thlir liam thiang hauh si lo ang. Chutiang mi chu tam tak an awm a ni si a. Heng hmeichhe nikhualo tak takte avanga kan ram leh hnam hmai a bal fo pawh, enliam leh ngawt reng tur a ni lo e.

Comments

Popular Posts