Life Skill...

~Lalhruaitluanga Chawngte

Lionel Messi hi ngaisang em em ila, atchilh ta hial ila, a thuam leh hmanrua thlengin lo ngaihlu ila, lo awt ve em em mai ila. A pheikhawk ang te, a kekawr bul ang te, a jersey ang te, a ball pet țhin ang te, a ngal kawr ang te, a inkhelh thuam leh hmanrua ang te chu neih ve zel tum ta hial ila. 

Tum ta tlat ila, ka nei ve thei mai thei; tunlaiah thil tih a har tawh lo a, a chah theih zel tawh. Sum leh pai lam te chu, chutiang khawpa ka ngaihsana ka awh te chu, ka neih ang ang ka seng ve ang a, tin, a țul a nih chuan puk te pawh ka puk ve mai ang chu.

Ka chah a, ka nei ta. Messi-a inkhelh thuam leh hmanrua ang ka nei ve ta vek e! Ka va vannei em!

A nih chuan Messi ang bawkin football inelna sang ber berah ka tel thei ta. World Cup ka khel thei ta. Champions League ka khel thei ta. Copa America ka khel thei ta. Ka sawi dik em? A dik lo ti r'u? 

A dik emaw ti ta tlat ila, in nuih a za ang a, min țawngțaipui hial mai thei. Eng vangin? Messi-a thuam leh hmanrua ang chu ka nei ve ngei a, mahse a thiamna (skill) ang ka nei ve hlei nem.

Khawvelah hian chutiang chu a awm theih a, line hrang hrang, field hrang hrang leh activity hrang hrangah chutiang chu a awm theih ang. Kan ni tin nunah ngei pawh hian chutiang chu a awm theih; nunna atana thil pawimawh hrang hrang nei kim vek, nun dan thiam si lo a awm theih a, chuta 'nun dan thiamna' chu 'life skill' an tih hi a ni ber lo'm ni ka ti.

Keiniho hi kan vannei asin; mihringin nung tura a mamawh thil hrang hrang kan nei a, chuvanga nung chu kan ni. Kan vannei asin!

Mahse i'n ti teh ang; nunna atana thil pawimawh nei ve vek, nun dan thiam si lo a awm theih, keimah ang hi - Messi-a thuam leh hmanrua ang nei ve vek, skill nei si lo ang kha - keimah ang hi mi dang pawh an awm ve ka ring - 'life' nei tura thil țulte nei vek, 'life skill' nei si lo ang hi.

Naute/naupang tê hi entirnan hmang ta ila: nunna atana thil pawimawh chu an nei vek a, mahse nun dan thiamna (skill) an nei lo. Mu tawp, tho leh tawp, ei leh tawp an ni mai a, ei tur pawhin a thlema thlem an ngai, 'Chaw ka mamawh a ni,' an ti lo reng reng. An ei duh a nih pawhin an tui tihzawng an ei duh a, tui tihzawngah chuan insum pawh an tum lo. 'Em em a,' an ti lo a, an tui tih lohzawng erawh 'Ka mamawh si a,' ti lovin, an hnar ngat ngat mai țhin. Nuam tih zawng ringawta awm an tum a, an nuam tih loh zawng chu, thil țha leh țul pawh ni se tih an tum lo. Eng nge ka tih ang tih te, eng hi nge ti ila țha ang tih te, khawi lam kawng nge ka zawh chi ni ang tih te, an hmakhua an ngaihtuah lo a, an awm zel dan tur te, an tih tur leh tih loh tur te an ngaihtuah lo. 'Saw lai saw chu a him lo' an ti lo a, kal an tum mai a, 'Intauh palh theihna a ni tlat,' te hi an ti rilru ve lo a, an intauh mai, a chang phei chuan a ngaiah an intauh nawn mawle! An țah a chhuah chuan an țap mai a, 'Mi ka tiralkhel palh ang e,' an ti lo. An thinrim a nih chuan an inhrithla leh mai a, an țap a, an titau a, 'A mawi lo palh ang e,' ti lovin. Mawi leh mawi lo an thlu lo a, țha leh țha lo, dik leh dik lo pawh an thliar lo. An awm tawp mai a ni.

Naute ni lo, naupang pawh ni lo, țhan kin tawh, engkim puitling tawhah pawh chutiang chu a awm theih. Chutiang mi awmna chhungkua, chutiang mi an tamna khawtlang, chutiang mi an tamna hnam nih chu a pawi a, a hrisel lo, chutiang mi an tam chuan ramin a tuar țhin. 'Life skill' nei lo, keimah ang ka tih kha.

Tlaw hle mah ila, tlaktlai lo hle mah ila, nunna atana thil pawimawh hrang hrang ka'n nei ve ringawt mai hi vannei ka inti a, ka tih a nih lohzia ka ngaihtuah chang phei chuan a titu chungah ka lawm țhin. Nun dan thiam lo mah ila nunna atana thil pawimawh ka nei tal a, min siama min hualhimtu chungah ka va lawm em! Nun dan ka thiam lohna hian keimah chauh ni lovin ka khawvela mite pawh a nghawng fo a, chuti chunga ka nih anga min pawm tlat mai hi ka va lawm em!

'Life skill' kha han sawi leh ta ila; khawvelah hian 'life skill' ka nei, ti ngam an awm ang em aw? A har em a, he hringnun hi a lo harin a lo hautak em a, a lo khirhin a lo khawlh em a, tuman thiam an intih ka ring lo. Mahse thiam lo intih hi a pawimawh lai chu a nih ka ring ta a, thiam lo inti-a fimkhur taka kal hi nun dan thiamte kal dan a nih ka ring. Bible-ah kan hmu a, Hezekia inhmuchhuakin "... zawi tein ka kal dem dem tawh ang," a tih khan, 'Ka kal muang tawh ngawt ang,' a tihna a nih ka ring lo a, a țhiante'n an nghak fo dawn zu nia, lo tihna tur chi a nih ka ring lo. 'Ka fimkhur tawh ngawt ang,' a tihna a nih ka ring. Eng hi nge țha, eng hi nge mawi, eng hi nge thiang, ka tih awm a ni em, kan chhungkaw tih chi a ni ang em, kan khawtlangin a pawm em, kan kohhran duh dan a ni em, Lal Isua duh dan a ni ang em, kan ram tan a țha ang em, ka chhiatpui ang nge ka țhatpui ang, ka mamawh em, mi dangin an tuar ang em tih te, a dang pawh a la tam ang, ngaihtuah ngai hi a tam em em mai a, ngun taka ngaihtuah cheuh cheuh pawha a chhanna hriat hleih theih loh khawpa har a nih chang te pawh a awm ang. A nih chuan, zawi tea kal dem dem a ngai a nih chu. Khawvel hi kal buan buanna chi a ni lo.

I ri lung lung reng a nih chuan zawi tein i kal dem dem lo tihna a ni mai thei a, i pau pung pung reng a nih chuan zawi tein i kal dem dem lo tihna a ni mai thei. Bengchhen loh deuh te pawh a ngai mai thei a, mi dang venthawn deuh te, tin, mahni leh mi dangte siamtu zah te pawh a ngai ang.

Kan nunna atana kan mamawh kan neih avanga kan nung hi lawm tur kan ni a, kum thar kan chuang kai hi malsawmna a ni. A titu chunga lawm tur kan ni. Keini ang, nun dan thiam lote pawh hi Pathianin nunna atana kan mamawh thil hrang hrang min pe a ni. Chuti a nih chuan, nun dan thiam tum hi ka mawh a va ni mai ve. Ka thiam lo a nih pawhin, zawi tein kal dem dem ila a him ang ka ti.

Kum thar chibai u.