MIZOTE HI ISRAEL KAN NI

 MIZOTE HI ISRAEL KAN NI


~Upa H.P. Lianzuala.

20/03/2024


Mizote hian kum 1946 vel atang khan Israel ni a inhriatna Pathian thlarau atangin kan nei tan a. Kan pi leh pute Thawnthu atangin Savun lehkha kan neih thu hi an hre fo tawh thin a ni. Chu chu 2Timothea 4:13-ah te Israelin Savun lehkha an neih thute kan han hre ve leh ta zel bawk nen.


Tin, Chhinlung chhuak kan nih thute chu kan pi leh pute atangin kan inhlan chhawng ve zel bawk a. Jeremia 2:27-ah Thingbul hnenah ka pa i ni ti a, Lungpui hnenah min hringtu i ni, titute an awm dawn tih Jeremia hmang hian a lo sawi lawk bawk si a.


Tin, in vah chhuahna kawngte chhinchhiahna siam rawh u, tiin Jeremia 31:21-22-ah In vah chhuahna kawng chhinchhiahna siam rawh u, tih a lo sawi angin, min thlahtute kha an rawn pem kual zelnaah an kalna kawng chhinchhiah nan Muk an thel thute kan pi/pute khan an sawi bawk thin a ni.


Tin, an lo chhuk thlakna kawngah an inpem san zel bawk a ni. Luipui an zawhna kal kawngah Chakai an rawh thinna lui pawh, Airawhdung an tih kha, hnam dangin lam ve thiam lovin Irrowdi lui ti tein an sawi zui ta ni tein an thawnthuah an sawi thin bawk a ni.


An kalsan an unaute awmhmun khuar ta ho kha Tahana thlahte an nih avangin an chen takna mai hmun kha Tahan tiin an sawi ta mai ni awmte in an sawi bawk. Num. 26:35, 1Chro.7:25 te. Tin, heng lo pawh hi chhinchhiahna mak deuh Lungphun te pawh awmin an sawi bawk thin.


Roreltu 12:4-6 kan en chuan, Ephraim hnam an nih leh nih loh thliar nan Shibolet tih an lam tir a. Mahse Ephraim hnam hian Shibbolet an lam thiam lo va. Ephraim hnam, 42000 khan an thih phah teuh a nih kha. Ephraim hnam khan S leh h inkawp 'Sh' an lam thiam lo a ni. Tin, Pu Buanga Dictionery buah khan Mizote hian SH inzawm hi an lam thiam lo, tiin a dah bawk  a ni. Pu Buanga khan Ephraim hnam kan nih hi a hre ru ngei niin a lang. Pu Buanga Diary ni 15/ May 1903 en ila.


Hun tawng inang tak Ephraima te tawn ang Zofaten kan tawn ve kha!

Kan hun tawng ngei, hun engemaw liam taah khan, Tiau luia Zoram Police duty ten, Burma atanga kan Unau Zofa Tiau lui lo kaite kha AR ti ru an ti a. Al an ti a. E kan mite in ni lo, Burmaah haw leh ru an lo tih thin kha mawle.


Tin, hei kan hriat reng a pawimawh ngei ang. Israel hnam sawm bo tate kha BC 722/723 vel atanga bo tan tawh an ni a. An bona hi kum 2720 vel lai a nih tawh avangin an zepui leh An Culture leh Tradition pawh hi a dal hle ang tih a hriat theih a ni.


Chutah, An sakhua milpui ni lo, Kristianna ringawt pawh kum 127 kan hmang tawh a. Tin, an bona kawngah hnam tin, chi tin awp leh hrual, tih duh dah tuar an ni. Chuvang hnamah an dal hle ang tih rin nghal theih a ni. Kan hnam hi kan dal tawh hle a. Israel zia hi a tlem tur a ni.


Kan hmel leh kimtlang leh kan pianphung pawh a danglam ngei ang. 


Kan rilru a bo chian tur zia leh zawn chhuah Krista thisen thuthlung thara zawn chhuah a tlan chhuah leh kan nih tur pawh Luka 15:3-32, Thupuan 5:8-14, 7:13-17, Hebrai 8:10-13etc.

Heti hi a nih avangin 1946 vel atanga Pathian thlarau hriattirna hmanga inhre tan kha kan lo ni ta kan tih kha. 


Kan sawi tak ho khi Israelte nen kan inanna kan ti a ni.


Kan pi leh pute khan nau piang hi chi an hnawih thin a. Chutiang chiah chuan Israelte pawhin nau piang hi chi an hnawih ve bawk thin.Ezekiela 16:4.

Tin, Israelte hi thisena inthawi thin an nih angin Mizote pawh ran thisenin kan inthawi thin.


 1946 kumte khan Zohmunah khian ran thisena Mizo inthawi kan hmu tam khawp mai. Chutiangin 1952 kum khan Ar hluisena inthawi ka la hmu a ni. Mongolian hnam hi thisenin an inthawi ngai lo an ti.


Incheina puan tlanga fem pali siam turin Pathinin a ti. Deuteronomy 22:12. Num. 15:37-41

Kan pi leh pute pawh khan, Zo puan tah bikah khan fem pali sei deuh an siam a ni. Naupuakpuanah pawh fem pali an siam thin.


Pathianin Israel te kha Kutpui pathum(3) nei a hmang thin turin a ti. Exo. 23:14-16., Lev.33:15-23, Deu. 16:1-27.

Chutiangin kan pi leh pute khan kum khatah kutpui pathum(3) an nei a, an hmang thin.


Tin, Naubawrh then nan Mizo chuan Vawmhrui kual chhungah vawi thum an hlang tlang thin a. Israel te erawh chuan Grep hrui kual chhungah vawi thum an hlang tlang thung. Vawmhrui leh Grep hrui hi inang tak a ni.


Israelte kha thla (moon) hmanga hun bi chhiar an ni a. Keini Mizote pawh Thla (moon) hmangin hun bi kan chhiar thin 


Israelte kha Har-mei khuk thin an ni. Jeremia 7:18. Kan pi leh pute kha Har-mei khuk thin an ni. Kan hmu phak bawk a.


Israelte hi luhlul tak hnam an ni. Deu. 9:6-13. Mizote pawh Hnam luhlul tak kan ni by English sawi.


Ephraim hnam kha Zu heh hnam an ni. Isaia 28:1. Mizo hi zu heh tak kan ni.


Ephraim hnam hi tlangram ngaina mi an ni. Phaizawl chen hi an duh lo tluk a ni ber. Keini mizo pawh chuti tho chu kan ni.

Tin, Ephraim tlangram tih a ni a. A tir atang renga tlangram pek an ni.(Josua 16, 17:25+18 etc)


Israelte hi Nghawngkawl an nei Jetemia 27:2. Chutiangin Mizoten Nghawngkawl kan nei.


Mizoten Sachek kan ei nasa hle. Hnam dangin sachek an ei hriat a ni lo viau. Ama'rawhchu Israel hnam bote chusn ek an la ei tur hi Ezekiela 4:12-15 ah hian sawi daih tawh a ni.


Jakoba khan a nupui turin Rakili kha kum 7 a inhlawh a. Mahse, Israel danah naupang zawkin a u zawk pasal a neih khalh thiang lo, tiin Labana khan Jakoba kha a hrilh a. A u Leaii a nei  ta a ni.Gen. 29:26 Mizote pawh hian nula nau zawkin a u pasal neih khalh hi a rem lo va. Neih khalh luih chuan a u lungawi tawk pek belh tur. A u phut zat zat pek  tur a ni.


Israelte hi khuang nena zaia lam thin an ni. Keini Mizote pawh khuang nena zaia lam thin kan ni.


Israelte khan Tuipuisen kan hla sa-in an lam a. Exo.15:20, Jerem.31:4, Sam 150:4. Keini pawhin Tuipuisen Kan hla kan nei a ni.


Israel te khan an Sakhua an tluk san avangin a ti darh ta a. In darhna ramah Thingbul Lungbul in bia ang, a ti a. Thingbul Lungbul bia chu keini Mizote ngei hian kan bona ramah kan pi /pute khan Thingbul, Lung bul an be ta ngei reng a ni.


Israelte kha Pathian Bawm neia zawn thin an ni. Keini pawh Pathian Bawm kan zawn chiam tawh kha. Kum1946 kumah Chanchin tha bawm kan zawn kha.


Israelten Maicham an siam a Pathian an be thin. Keini Mizote pawh Maicham siama Pathian be thin kan ni.


Israelte kha Sakhaw puithiam an nei a. Hna dang an thawk ngai lo. Mipui pek khawm an ei. Keini Mizote  pawhin Sakhaw puithiam bik Sadawt kan nei a. Mipui pek khawm an ei thin.


Mitthi sawngbawl dan inang ksn ngah bawk. Israelte pawh inlenpui chi an ni. Chaw eia insawm pawh an ching. Phum hmain an bual fai a, an chei thin. Keini Zofate pawh Mitthi buala chei thin kan ni. Ka pu hi a thihin an bual ngei bawk a ni. Tin, an ngaihsan bik ruhro kawl pawh an uar viau a ni. Keini zofate pawhin kan ngaihsan zawngte ruhro kawl that kan uar hle.


Israel thufing Biblea mi leh kan pi/pute thu fing hi a inang hle a. Bible thufing lo hre tawhte thlah Israel ni awm reng kan ni.


 Mizoten Sadawt puithiam kan nei a. Israelten Ishadot an nei bawk.


Mizoten Puithiam hla chham bik kan nei a. Israelten an lo nei ve thlap bawk a ni.


Lut teng teng, lut teng teng, Saionah lut teng teng, kan tih thin, pawnto hla pawh hi, Lut teng teng Zionah lut teng teng an tih thin lo kal dal ta ni ngeiin a rin theih. Israelte hi pawnto ve thin an ni. Tual mei chhem hluai thin an ni ve tlat.


Ngheng tawlah, Saiawnah, a ruh no no chhuakah, tih pawh hi, Ngheng tawlah Zion ah a ruh no no chhuakah tih kal zel dal ta a ang. Israel hnam sawm(10) ten Zion pan thin kha an vak bo ta vek kha a ruh no chhuak an tihna a ang e.


Kan pi leh pute kha, an Serh leh sang hla chham zingah Tera tihte, Manasia tihte, Ephraim tihte an lam tam hle. Manasia thlah te kan ni, Ephraima thlahte kan ni, tih a tam hle. 1962 kum te khan Pu Rosua Zohmun khua chuan a fapa Tlanglawmkima hruaiin lo an hal dawn a.  An hal hmain Pu Rosua chuan, "Manasia faten lo kan hal dawn a. Vah chap hnuaia nungcha zawng zawng te lo insaseng rawh u, in boral loh nan," tiin a au a ni. A fapa Pu Tlanglawmkima sawi.


Israel ten Synagog an nei a. Keini Zofaten Zawlbuk kan nei a. Israelten Synagog an hman dan leh keinin Zawlbuk kan hman dan a inang hle a ni.


Ephraim hnam hi maicham tihpun ching an ni a. Mizote pawh Kohhran tihpun ching kan ni a. Pawl chhuak maicham hrang diat diat kan uar hle.


Tin, Israel ram khu a dung mel 200 a vang mel 100 a ni a. Mizoram pawh mel 200 leh mel 100 bawk a ni. A fanuin a nu a chhun tih ang deuhin.


Israel hi Hnam zawlnei an nei thin a. Mizote pawhin kan hnam bik awm dan turah Hnam zawlnei kan nei a ni.


 Israel leh Mizote inanna chu Sam zai leh thisen pawh prove a ni tlat mai.


Tin, nang leh keia sawi leh suangtuahna ni lo aw. Kum 2000 December ni 1,2,3 khan, Aizawl AR lammualah Rabby David Jonathan Kanh 'n, "Keini chu Juda kan ni a. Nangni chu ISRAEL in ni a. Ephraim leh Manasia ti-a hriat in ni. In chanchin leh in chungchang hi khawvel mi tam takin an buaipui hle asin. Chu chu lo hre reng rawh u. Ezekiela 37:15 thu angin, Juda tiang leh Ephraim tiang ka zawm dawn, tiin tiang pahnih a tawn zawm a. Tunah chuan, keini Juda tiang leh nangni Ephraim tiang ka zawm ta. Jerusalem lam hawiin i tawngtai tawh ang u le," a ti a nih kha? A hmunah a ziaktu pawh hi a awm ve e.


A hnuah pa fing deuh ho chuan engtizia nge, khatianga Mizote hnam dang nena inzawm thu a sawi kha CID lamin an ngaihven loh le ? an ti tlai khawhnu a nih kha le.

A sei lutuk dawn e. Lo dah tha ru. Israelte leh Zofate inanna Bible atang bawkin ka rawn chhunzawm leh ang.

H.P. Lza.

++++++++++++++

Comments

Popular Posts