Thuziak mite hriat atan
THUZIAK MI TE HRIAT ATAN - (Part - II)
(Chhiartu Hip behna)- May 30, 2017
Thawnthu leh thuziak reng reng chuan a chhiartu a hip bet tur a ni a. Chumi atana tul zinga tlemte i han sawi zau lawk teh ang.
#1. Inchhiar zau rawh
ᅠLehkhabu ziaktu tam tak hi chuan lehkhabu dang an chhiar tam tawk lova, thu tha ziak turin an intuaihriam lova, ziak ve hrim hrim nih an tum ni berin a lang. Pathian thu lam hawi ziaktu thenkhat hi an thatchhe zual niin ka hria. An thuziak hi thlaraumi te tawngkam takin "dai loh ram" suangtuahna ang lek a ni a, a ngaihnawm lo.
I thil chhiarte chu i ziak chhawng dawn tihna a ni lova, nangmah tanpuitu atan i hmang zawk dawn a ni. Fiction ziaktu thenkhat chuan, thulakna tih vel tarlan an ngaih loh avangin, hei hi tul lovin an hre tlat a, an tisual der a ni.
I thu ziah tur lam hawi kha chu i hriat ve viau a ngai hrim hrim mai a. A tak ram hmu anga i sawi thiam a tul. The old man and the sea ziaktu Hemmingway hian hmanlai Sangha beih dan chu a feel (a taka chenpuitu ang hiala awm) thei tih a lang reng a. Da Vinci Code ziaktu Dan Brown hian Hmanlai lemziak te chu a hre bel tlet tlut hle tih a lang reng bawk. Hei hian an thuziak karah "kei pawh ka kal ve tawh a" ti ve sek lo mah se, an thuziak background an hriat zia a lang a, a ngaihnawm bik thin.
A bik takin Dan Brown hi pa firfiak tak niin lang mah se, a thuziak hi ka chhiar hram zel. Da Vinci Code leh Angels and Demons phei kha chu awihawm lem lo mah se, a ngaihnawm em em a. Dawt hmanga Fiction awihawm deuh a ziak thei kha a hriatna zau vang a ni.
I thawnthu sawi tur chu i la kal ve ngai loh/tawn ngai loh pawh ni se, i hre ve hle tur a ni ringawt. Sai an kah a, thian sabeng i hlehtir mai chuan i nuihzatthlak viau dawn a nia.
#2. Paragraph then uluk rawh.
Thu tluantling hrang hrang te, thu/thil pakhat hrilhfiah tura hmun khata dah khawm hi paragraph chu a ni mai a. Sei zawng bituk a nei lo a, an sawi tum a inang thei heklo.
Story thenkhat ah chuan para khat chhungah chuan Thil thleng leh suangtuahna an dah pawlh a. Hmuh theih thil leh ngaihtuahna an dah pawlh bawk a, a chhiar a hrehawm duh khawp mai.
e.g 1.
........ Lal mual ah chuan nula pakhat, bawrchhawr em em hi a ding a. Van lam hawiin, ngawi rengin, a ban a phar a. A kut chuan mak tak takin chhinchhiahna a siam a. Khaw lu leh mawng lam chu a kawk zauh zauh bawk a. Chhak lama Bungpui chu a kawk vang vang a, a zar ulh tliak niawm takin a kut chu a han thliak nghat a. Hla deuh atanga thlir chuan 'ramhuai a nih ngei dawn hi' tih tur a ni a. Ngun taka thlir chuan a phun sep sep a, Dawi hla a chham bel bel tih a hriat theih. Ni khat thil thua an khaw mipui bo vek chhan chu amah vang a ni tih a hria a; phuba lak lohva chhuah a tum lo........
Hei hi en la, para diklo i hmu thei em ? Hetah hian thil thleng hmuh theih- (Nula landan) leh Hmuh theihloh- (Nula ngaihtuahna) ka dah pawlh pek a, a quality a hniam zo vek a nih hi. Hetiang hian thuziak a tilang chhangchhia a, ching ve miah suh.
I thu then chu tawi hle mah se, a tum a sawifiah chuan paragraph tha tak a tling tho tho. A tawi leh seiin awmzia a nei lo. Para khat khan chhiartu hnenah thu pakhat a hrilh ang a, a dawttu in a dang a rawn hrilh chhawng zel tur a ni.
#3. Chhiartu Ngaihtuahna Tur Ziah Khalh Suh.
Thu i ziak a, i han pho chhuak ta a. Nang chuan chan i nei mumal tawh lova, a chhiartu khan engnge chan a neih i hrethiam em? Suangtuahna mawle!!
Tam tak chuan thu an han ziak a, a ngaihnawm tehlul nen; a chhiartu suangtuah zawm tur chin zawng zawng nen an ziak tel vek mai a. A ho der zel.
Article leh Mahni chanchin leh inbiakna anga ziah ah chuan hei hi a remchang phian a, Story writing / Narrative bik ah chuan a rem ve lo.
e.g 2.
In za nufa tia inchhal khua mah ni se, chumi ni chuan nui thawm reng reng a awm lova, Naupang hlim thawm leh ui bauh thawm tak ngial pawh hriat tur a awm lo. (A khaw mipui tan chuan a va nain a va hrilhhaithlak dawn tehlul em! Engtin nge an awm zel dawn tak le?)
e.g 3.
ᅠ Vunga chuan amah vittu putar lian zet chu khur ngawt ngawt chungin a han vai thut mai a. Putar nghawng chu a thler duai a, rapthlak zetin a te zui ta rawng rawng a. A hmelah chuan makti lutuk leh na tuar hmel a lo lang a. Vunga chu a han en a, Ani chuan a chem danglam tak chu hum chungin nuihsawh zet hian a lo en reng a. Vunga nen chuan inmelh ngar ngar chungin an tlu dun ta a.
Zama chuan Vunga chu a va pan thuai a, a mut rem tir a. "Vunga, zam reng reng suh aw, Putar kha i that a, a dang pahnihte kha ka that bawk a, kan hneh a nia" a ti mawlh mawlh a. Vunga chu a thaw kawk a, a han nui lui sak a. Thei leh thei lovin "Thangi kha ka ngai em em a ni tih hi i lo hrilh dawn nia" a ti a. A thaw a tawp ta riai riai a.
Chutih rual chuan an khaw chunga chhum dum chhah tak inzar phui mup chu a ri tuar tuar a. Mangang au thawm a lo chhuak a, rapthlak taka te ruai ruai chu ring zeta tek tla chuan a rawn chhilh hmiah a. Chhum chu a rawn eng uar a, mitkhap-kar lekah a bo ta hmiah a. Rei tak biak theih loha mu tawh Lalpa leh Lalnu pawh chu an rawn harh ta hlawl mai a.
Khaw chhungah chuan lawm avanga au thawm a ri nghal chuah chuah a. A then lawm avangin an tap a. Lal Upa min Thangluaia meuh pawh a tlan kual ruai mai ! "Anchhia a tawp! anchhia a tawp !" tia naupang au lauh lauh chu nutling lawm au rawlin a lo chhawn nuk nuk mai bawk a. Lal fanu Thangi pawh insum zo lovin a zuang tawr tawr a. Mittui tla zawih zawih chungin a nu leh pa chu a kuah chuk chuk mai . (Mahse a innghahna ber Vunga chu a dam zo ve ta lo a ni tih a hriat hun chuan a rilru a va na dawn tehlul em. Pasaltha rammu an lo hawng ang a, engtin nge a awm zel ang le.)
Heta (bracket chhunga sentence) hi an tangkai miah lo. A chhiartu suangtuah ve tur kha ka ziah khalh daih a; ka thawnthu leh chhiartu te'n suangtuahna hmanga inzawmna an neih zui tur kha ka thuziak ah ka dah tel daih tihna a ni. Thu uarna niawm taka lang, thu chuangtlai mai a ni.
Hemi hrul tho ↓
"Thu tluang" pangngai kara "thil ni thei/rinthu" lo rawlh sek hian thuziak a ti chhangchhe em em bawk.
{a} Zuala chuan Zovi chu a pawm vawng vawng a. (Midang awmlo chu ni se, a fawp vawng vawng duh ngei ang le)
Hetah hian "Zuala'n zovi a pawm thu" hi narrative a ni a. Novel ziak dan dik a la ni. "A fawh duh tur thu" hi chu probabilistic word/rinthu leh thil ni thei mai mai a ni a, a tangkai lo. Hei hi ziah dun loh tur a ni. Dialogue / inbiakna emaw Mahni thusawi emaw thusawi ziah chhawn ah chiah telh a tha.
e.g "Ka hmuh veleh ka tlan phei a, ka pawm nghal vawng vawng a. Ka thianpa chu awm lo se, ka fawp vawng vawng duh ngei ang"
Ti hi chuan mahni chanchin sawina or mi thusawi sawi chhawnna a ni thei a, a dik thung.
{b} An kal lehna tur ram chu tuma la tlawhpawh loh a ni a, (a va huphurhawm tehlul em). Mihring ke hniak reng reng a awm lova. Chu ngaw ah chuan thilnung hnuhma a awm lo hrim hrim a, (nungdama awm turin engnge an tih ang? Let leh mai chi zawk em ni!!)
Heta bracket chhunga thuziak te hian a tihnawk daih zawk.
A huphurhawm zia hi chhiartuin a chhiar pahin a ngaihtuah ang a. "Engtinnge an tih ang" tihte a suangtuah chawp ang a, a rilruin "let leh mai zawk se aw" a tih loh leh Dawi tiang te a neihtir vel ang.
Nang chu story-teller i ni a. Thawnthu i sawi khan a tawk em em a ni. Chu i thusawi chuan chhiartu/ngaithlatu lakah nghawng a nei tur a ni a. I thawnthu in a sawi bak chiah kha an suangtuah zui tur a awm ngei tur a ni. Imagination/suangtuahna leh rinthu mai mai i ziah sak zel chuan chhiartuin chanvo a nei lova. Nang leh thawnthu leh chhiartu inkara inzawmna kha, an chhiar zawh rualin, a tawp fel der dawn a ni. Chhiartu chanvo i chhuhsak rualin i quality i tichhe tel tihna a ni bawk. Hetiang hi thuziak tha ah i hmu ngai lovang.
Thu i ziah reng rengin Chhiartu suangtuahna i va chawktho tur a ni a. Chu suangtuahna chu amah ah a awm chhung chuan i hling bet tihna a ni a. An awmdan tur kha, a dawt leh a chhiar hma zawng, a ngaihtuah tawh ang a, rinthu a lo kalpui ve chiam chiam zawk tur a ni. A rinthu a lo dikloh poh leh i barakhaih nasa ting a ni mai a. Chhiartu chuan rinthu leh chhuidawnna dang a neih belh sauh sauh mai ang. Tichuan i thuziak chuan influence a neih belh zel ang a, an mumang thlengin a umzui tawh ang.
Comments